Pytanie z dnia 3 stycznia 2015
Przedstawiony problem prawny: pośrednictwo handlowe w zakresie polskich towarów do innego kraju członkowskiego UE.
Odpowiedź na problem prawny:
W przedstawionym stanie faktycznym obywatel polski, pracujący w jednym z krajów członkowskich Unii Europejskiej, chce założyć na jego obszarze działalność polegającą na sprzedaży lub pośredniczeniu w sprzedaży polskich towarów na rynku tego kraju.
W tym miejscu zwracamy uwagę na podstawowe swobody zagwarantowane przez wspólny rynek Unii Europejskiej, wśród których znajduje się m.in. zasada swobody przepływu towarów. Oznacza to zniesienie przez państwa członkowskie różnego typu barier, które dyskryminują towary pozostałych państw członkowskich i utrudniają obrót wewnątrz Unii Europejskiej. W tym celu ustawodawstwo unijne wprowadziło m. in. zakaz wprowadzania ceł (przywozowych i wywozowych) oraz opłat o skutkach równoważnych do cła, zakaz wprowadzania przez państwa członkowskie podatków bezpośrednich lub pośrednich wyższych niż te które są nakładane na podobne produkty krajowe (tzw. zakaz dyskryminacji) czy podatków bezpośrednich, które pośrednio chronią inne produkty (tzw. zakaz protekcji) oraz zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych oraz środków mających skutki równoważne do ograniczeń ilościowych.
Wskazać należy, że istnieje kilka rodzajów umów, które można zawrzeć celem pośrednictwa, dystrybucji czy też sprzedaży towarów za granicą. Są to m.in. umowa dystrybucyjna, umowa o współpracy, umowa sprzedaży czy też umowa agencyjna. Przy czym dwie pierwsze umowy to tzw. umowy nienazwane, co oznacza, iż ich podstawowe postanowienia nie są uregulowane w przepisach powszechnie obowiązujących, a są zawierane są na podstawie art. 3531 Kodeksu cywilnego, określającego zasadę swobody umów, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) opisywanej w umowie relacji, a także przepisom i zasadom współżycia społecznego (zasada słuszności i uczciwego obrotu). Oznacza to, że, co do zasady, strony mogą swobodnie określić warunki umowy o współpracy i muszą brać pod uwagę jedynie przepisy prawa mające charakter bezwzględnie obowiązujący. Należy przy tym pamiętać, aby w powyższych umowach wskazać prawo danego kraju, które będzie miało zastosowanie w przypadku naruszenia wzajemnych zobowiązań wynikających z umowy.
Szczególną uwagę zwrócić należy na umowę agencyjną, która w opisanym stanie faktycznym wydaje się być rozwiązaniem najkorzystniejszym. Zawierając umowę z agentem handlowym należy zapoznać się z odpowiednimi przepisami prawa europejskiego i przepisami krajowymi (najczęściej jest to agent zagraniczny, jednakże z przytoczonego stanu faktycznego założyć można, iż pytający ma przynajmniej pozwolenie na stały pobyt). Przepisy unijne ustanawiają swobodę wykonywania przez agentów zawodu na terenie całej Unii. Dyrektywa 86/653/EEC z dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących agentów handlowych działających na zasadzie samozatrudnienia (opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich O.J. 328 z dnia 31.12.1986) reguluje zagadnienia związane z formą umowy agencyjnej, podstawowymi obowiązkami agenta, jego wynagrodzeniem oraz rozwiązaniem zawartej z nim umowy. Pozostałe kwestie uregulowane są w prawie krajowym.
Powyższa dyrektywa wskazuje, które z jej przepisów (także przepisów prawa krajowego wydanych na ich podstawie) mają charakter bezwzględnie obowiązujący, tzn. nie mogą być zmieniane przez strony umowy. W przypadku, gdy dane zagadnienie nie jest uregulowane w umowie agencyjnej, to w to miejsce stosuje się odpowiednie przepisy wydane na podstawie dyrektywy. Część regulacji dyrektywy i wydanych na jej podstawie przepisów może być zmieniana przez strony umowy wyłącznie na korzyść agenta handlowego.
Zgodnie z dyrektywą 89/653/EWG agentem handlowym jest osoba fizyczna, działająca na zasadzie samozatrudnienia, posiadająca umocowanie do pośredniczenia w zawieraniu umów kupna lub sprzedaży towarów na rzecz innej osoby (dającego zlecenie) bądź też zawierająca takie umowy w imieniu i na rzecz dającego zlecenie. Rozróżnia się dwie formy umowy agencyjnej. Na podstawie jednej, agent uzyskuje od dającego zlecenie uprawnienie do poszukiwania nabywców (lub sprzedawców) na określone produkty. Jego umocowanie kończy się wraz ze znalezieniem odpowiedniej osoby i skierowaniem jej do zleceniodawcy. W drugim wariancie uprawnienia agenta sięgają dalej, ponieważ może on zawrzeć w imieniu dającego zlecenie umowę sprzedaży. Taka umowa wywołuje skutki bezpośrednio dla dającego zlecenie.
Dyrektywa 86/653/EWG nie stawia żadnych wymogów co do formy zawarcia umowy agencyjnej. Stanowi jedynie, że każda ze stron takiej mowy może żądać od drugiej pisemnego poświadczenia warunków oraz faktu jej zawarcia. Dyrektywa zezwala przy tym państwom członkowskim na wprowadzenie przepisów, które wymagają do ważności umowy agencyjnej formy pisemnej.
Niezwykle istotnym aspektem jest wynagrodzenie przysługujące agentowi. Najczęściej jest to wynagrodzenie, którego wysokość zależy od ilości lub wartości transakcji, w których zawarciu brał udział agent, a więc tzw. prowizja. Wyłącznie do niej odnoszą się zresztą przepisy prawa europejskiego i krajowych ustaw dotyczących agentów handlowych. Składniki wynagrodzenia agenta, które są stałe (nie zależą od ilości i wartości transakcji) pozostają więc poza zakresem regulacji. Wysokość prowizji jest określana przez strony w umowie. W przypadku gdyby w umowie takiego postanowienia nie było, agentowi należy się wynagrodzenie w wysokość przyjętej w miejscu, w którym prowadzi on swoją działalność. Przy określaniu takiej prowizji bierze się po uwagę rodzaj towaru, w którego kupnie lub sprzedaży agent uczestniczy. Jeżeli w danym miejscu nie jest przyjęta żadna średnia wielkość, agentowi należy się prowizja w rozsądnej wysokości, ustalanej w oparciu o wszystkie okoliczności związane z zawarciem transakcji.
Ważnym zagadnieniem jest także zamieszczanie na własnej stronie internetowej oznaczeń innych podmiotów, związane z chęcią używania treści, czy też zdjęć zamieszczonych na stronach internetowych polskich producentów/dystrybutorów. Szerzej na ten temat pisaliśmy w odpowiedzi na zapytanie z 10 grudnia 2014 r.
W miejscu tym jednocześnie wskazujemy, iż udzielanie porad dotyczących porządku prawnego innego, niż polski wykracza poza zakres E-punktu konsultacyjnego, określony w Dziale II pkt. 4 Regulaminu udostępniania informacji i porad w systemie E-punktu konsultacyjnego w ramach serwisu Mikroporady.pl. W omawianym stanie faktycznym koniecznym jest zapoznanie się z przepisami krajowymi innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz. U. 2014 poz. 121)
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tj. Dz. U. 2013 poz. 1030)
- Dyrektywa 86/653/EEC dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących agentów handlowych działających na zasadzie samozatrudnienia (Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich O.J. 328 z dnia 31.12.1986)
Stan prawny aktualny na 12 stycznia 2015 r.
