Świadczenia z tytułu macierzyństwa a rodzaj zatrudnienia

Użytkowniczka serwisu zwróciła się do nas z prośbą o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące rodzaju zatrudnienia a planowanej ciąży. Wskazała, że aktualnie pracuje jako lekarz weterynarii dla jednego pracodawcy na umowie b2b. Z uwagi na planowaną ciążę ma możliwość przejścia na umowę o pracę, ewentualnie pozostać na b2b przy jednoczesnym zatrudnieniu na umowę o pracę i otrzymywać % od świadczonych usług. Jak w takim wypadku kształtuje się wysokość składek ZUS i otrzymywanego zasiłku macierzyńskiego?

Na wstępie należy przypomnieć, iż uzyskanie świadczeń chorobowych czy macierzyńskich uzależnione jest od posiadania aktualnego ubezpieczenia chorobowego. W przypadku umów o pracę, objęcie ubezpieczeniem chorobowym jest obowiązkowe w każdym przypadku, natomiast w przypadku prowadzenia własnej działalności gospodarczej - składki na ubezpieczenie chorobowe są dobrowolne. Oznacza to, iż osoba prowadząca działalność jako płatnik, z otrzymywanego wynagrodzenia będzie opłacać składkę na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli zgłosi się do tego ubezpieczenia. Ponadto należy pamiętać, że prawo do zasiłku chorobowego przysługuje ubezpieczonemu dopiero po upływie 90 dni od dnia objęcia go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

W celu otrzymania zasiłku chorobowego należy być zgłoszonym do ubezpieczenia chorobowego i terminowo opłacać składki z tego tytułu nieprzerwanie przez okres 90 dni. Konieczne jest terminowe opłacanie składek, ponieważ nieterminowa wpłata powoduje utratę prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

W przypadku ciąży maksymalny okres przebywania na zasiłku chorobowym wynosi 270 dni, a zasiłek jest wypłacany w 100% podstawy wymiaru. Zasiłek macierzyński przysługuje kobiecie, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w czasie urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko,
• przyjęła dziecko - w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10. roku życia - na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
• przyjęła dziecko - w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10. roku życia - na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Po nowelizacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym w razie choroby i macierzyństwa zmianie uległy zasady obliczania podstawy wymiaru zasiłku dla osób prowadzących działalność gospodarczą (oraz innych, dla których podstawę wymiaru składek stanowi kwota zadeklarowana), które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu krócej niż 12 miesięcy. Dotychczas wystarczyło zapłacić tylko jedną składkę chorobową, aby uzyskać zasiłek macierzyński w zadeklarowanej kwocie. Po zmianach w przepisach kobiecie prowadzącej działalność gospodarczą krócej niż 12 miesięcy i opłacającej składki przewyższające ustawowe minimum początkowo zostanie przyznany zasiłek w minimalnej wysokości, który będzie powiększany o 1/12 za każdy miesiąc opłacania składek przypadający przed nabyciem prawa do świadczenia. Zatem kobieta, która prowadziła działalność 3 miesiące i opłacała podwyższone składki, otrzyma zasiłek w wysokości 60% średniego prognozowanego wynagrodzenia oraz 3/12 podwyższonej składki. Aby nabyć prawo do zasiłku w pełnej wysokości, odpowiadającej podwyższonej składce, będzie musiała opłacać wyższe składki ubezpieczeniowe przez 12 miesięcy przed porodem.

Osoba zatrudniona na umowę o pracę obowiązkowo podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Bez względu na wymiar etatu i wysokość wynagrodzenia składki muszą być opłacane przez pracodawcę (płatnika składek). Natomiast przy zbiegu ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia i prowadzonej działalności gospodarczej obowiązek opłacania składek jest zależny od wysokości wynagrodzenia wynikającej z umowy o pracę. Jeżeli osoba prowadząca działalność otrzymuje z tytułu zatrudnienia co najmniej minimalne wynagrodzenie (3010 zł brutto w 2022 roku), opłacanie składek społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jest dobrowolne, obowiązkowa jest wyłącznie składka zdrowotna. W przedstawionej przez Użytkowniczkę sytuacji wysokość składek ZUS i otrzymywanego zasiłku jest uzależnione od wynagrodzenia otrzymywanego na umowie o pracę.  Jeżeli kobieta ciężarna prowadząca działalność zdecyduje się na dobrowolne opłacanie składek społecznych z tytułu prowadzonej działalności, prawo do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego otrzyma tylko z tytułu umowy o pracę. Jest to spowodowane faktem, że w takim przypadku ubezpieczenia emerytalno-rentowe z tytułu prowadzonej działalności są dobrowolne, natomiast ubezpieczenie chorobowe można opłacać tylko przy obowiązkowych ubezpieczeniach emerytalno-rentowych. Takie stanowisko jest poparte wyrokiem Sądu Najwyższego z 3 października 2008 roku, sygn. akt: II UK 32/08: 

Podleganie przez kobietę obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu stosunku pracy i uzyskanie prawa do zasiłku macierzyńskiego, wyklucza równoczesne podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej i uzyskanie prawa do drugiego zasiłku macierzyńskiego.

Natomiast w przypadku, gdy kobieta jest zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy i jej przychody nie przekraczają kwoty 3010 zł brutto (minimalne wynagrodzenie w 2022 roku), obowiązkowo podlega ubezpieczeniom zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z tytułu prowadzonej działalności. W takiej sytuacji może się zdecydować na opłacanie wyższych od obowiązkowych składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i pozyskać zasiłek macierzyński oraz chorobowy z dwóch tytułów.

Podsumowując, zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego dla osób prowadzących działalność są takie same jak w przypadku innych form zatrudnienia. Zasiłek macierzyński przedsiębiorcy zwalnia z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy - podczas urlopu macierzyńskiego osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo wyłącznie pod ubezpieczenie zdrowotne.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 15 listopada 2022 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.).