Tytuły opłacania składek ZUS w zbiegu

Zbieg tytułów składek na ubezpieczenia społeczne

W sytuacji, gdy pracownik uzyskuje dodatkowo przychody na podstawie innych umów (z innych tytułów wówczas mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych.

Taka sytuacja będzie miała przykładowo miejsce, gdy zatrudniany lub zatrudniony już przez nas pracownik pozostaje równolegle zatrudniony w innym przedsiębiorstwie lub jednostce na podstawie umowy o pracę lub też pozostaje związany umową lub kilkoma umowami cywilnoprawnymi z innymi podmiotami. Zdarza się także, że zatrudniany przez nas pracownik prowadzi równolegle działalność gospodarczą, albo taką działalność zakłada w trakcie trwania stosunku pracy, bądź pobiera świadczenie (np. rentę).

Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych może być również wynikiem działania pracodawcy. Przykładem może być sytuacja, w której pracodawca chce powierzyć swojemu pracownikowi dodatkowe zadania, które nie mieszczą się w ramach jego obowiązków wynikających z umowy o pracę. W takiej sytuacji może on albo zmienić obowiązującą umowę o pracę, rozszerzając zakres obowiązków pracownika, co jednak wiąże się także ze zmianą warunków jego płacy, bądź zawrzeć z pracownikiem umowę cywilnoprawną, szczególnie w sytuacji, gdy obciążenie pracownika dodatkowym zwiększonym zakresem obowiązków jest sytuacją przejściową, nie wymagającą trwałej zmiany warunków pracy i płacy.

Każda z powyższych sytuacji wiąże się z koniecznością rozpoznania zakresu ciążącego na pracodawcy jako płatniku składek na ubezpieczenia społeczne tytułu opłacania składki na ubezpieczenia społeczne i jej wysokości . Zbieg różnych tytułów do ubezpieczenia powoduje różne rozkładanie ciężaru obliczenia i opłacenia tych składek.

Poniższa porada ma na celu wskazanie, w jakich przypadkach zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych powoduje, uchyla lub daje wybór płatnika i zmienia obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne.

 

I. Podstawowe pojęcia

Zanim zaczniesz rozpoznawać i kwalifikować tytuły opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz ustalać zakres ciążącego w danym przypadku obowiązku należy zacząć od podstaw.

 

Definicja ubezpieczeń społecznych 

Pod pojęciem ubezpieczeń społecznych Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako „u.s.u.s.”) rozróżnia cztery rodzaje ubezpieczeń: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa (tzw. „ubezpieczenie chorobowe”) oraz ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tzw. „ubezpieczenie wypadkowe”). Do każdego z rodzajów ubezpieczeń przypisana jest odpowiednia składka.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że tzw. „ubezpieczenie zdrowotne”, pomimo, że wpłacane równolegle i w tym samym terminie do ZUS, nie mieści się w kategorii ubezpieczeń społecznych i uregulowane jest w ramach odrębnego systemu .

Ubezpieczonym jest osoba fizyczna, która podlega chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, tj. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, bądź wypadkowemu (art. 4 pkt 1 u.s.u.s.).

Pracodawca jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne (tj. oblicza je i wpłaca do ZUS) w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą. W pojęciu tym zawiera się także jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład (art. 4 pkt 2 u.s.u.s.).

 

Ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne

W większości przypadków ubezpieczenia emerytalne i rentowe są ubezpieczeniami obowiązkowymi. Osoby podlegające ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają jednocześnie obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 u.s.u.s.). Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest w części przypadków obowiązkowe, a w części dobrowolne (art. 11 ust. 1 i 2 u.s.u.s.).

 

Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe (oraz wypadkowe)

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 6 ust. 1 u.s.u.s. wymienia osoby, które są objęte obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Objęcie obowiązkiem podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu skutkuje równoczesnym obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu.

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.in osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

• pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;
• osobami wykonującymi pracę nakładczą;
• członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub
• umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4 art. 6 u.s.u.s.;
• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;
• posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego,
• osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych,
• osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
• duchownymi;
• żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką;
• osobami odbywającymi służbę zastępczą;
• osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
• osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;
• członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji.

 

Ubezpieczenia chorobowe

Obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają (art. 11 ust. 1 u.s.u.s.):

• pracownicy,
• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych
• osoby wykonujące służbę zastępczą.

Natomiast na swój wniosek dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu mogą podlegać:

• osoby wykonujące pracę nakładczą;
• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracującymi;
• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• duchowni.

Innymi słowy zatrudniając pracownika na podstawie umowy o pracę pracodawca jako płatnik musi pamiętać o obliczeniu i odprowadzeniu składki na ubezpieczenie chorobowe. Natomiast w odniesieniu do osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej takiej jak umowa zlecenia, umowa agencyjna lub inna umowa o świadczenie usług, duchownych, czy osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązek oprowadzania składki chorobowej będzie uzależniony od dobrowolnego zawnioskowania przez ubezpieczonego chęci podlegania takiemu ubezpieczeniu. Tym samym należy to każdorazowo ustalić.

 

Zasady finansowania składek

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowią następujące ogólne zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne:

• składki na ubezpieczenie emerytalne finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczony i płatnik składek (art. 16 ust 1 u.s.u.s.)
• składki na ubezpieczenia rentowe finansują z własnych środków – ubezpieczony w
• wysokości 1,5% podstawy wymiaru oraz płatnik składek w wysokości 6,5% podstawy
• wymiaru (art. 16 ust. 1b ustawy u.s.u.s.)
• składki na ubezpieczenie chorobowe finansują z własnych środków ubezpieczeni (art. 16 ust. 2 ustawy u.s.u.s.),
• składki na ubezpieczenie wypadkowe finansują z własnych środków płatnicy składek (art. 16 ust. 3 u.s.u.s.).

W przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia nie obciążają ubezpieczonego i opłacane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.

 

Tytuł do ubezpieczeń społecznych a zakres obowiązku ubezpieczenia

Najczęściej występujące tytuły do ubezpieczeń społecznych obejmują trzy kategorie ubezpieczonych:

• pracownika,
• osoby wykonujące umowę zlecenia, umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy o zleceniu (zawarte z innym podmiotem niż pracodawca ani nie wykonywane na rzecz pracodawcy)
• osoby prowadzące pozarolnicza działalność gospodarczą.

 

„Pracownik” jako tytuł do ubezpieczeń społecznych

Niezwykle istotne jest, iż pod pojęciem pracownika Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych rozumie zarówno osobę pozostająca w stosunku pracy, czyli zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, ale co bardzo ważne również osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a u.s.o.s.). Innymi słowy, jeżeli przedsiębiorca zawiera ze swoim pracownikiem umowę agencyjną, zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług albo umowę o dzieło to dla celów ubezpieczeń społecznych to taka osoba także z nowego tytułu będzie traktowana jak pracownik.

Jest to niezwykle istotne, albowiem pracownicy podlegają obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym, bez względu na wymiar czasu pracy w ramach stosunku pracy, czy też posiadanie innego tytułu do ubezpieczeń, lub uprawnienie do emerytury lub renty.

Ponadto na zasadach ogólnych określonych dla pracowników ubezpieczeniom społecznym podlegają także pracownicy młodociani, czyli osoby, które ukończyły 16 lat, ale nie przekroczyły 18 lat, zatrudnione na podstawie umowy o pracę, na zasadach określonych w Kodeksie pracy (art. 8 ust. 11 u.s.o.s.), z zastrzeżeniem jednak tych młodocianych do których stosuje się art. 6 ust. 4 u.s.u.s.

 

Osoby wykonujące umowę zlecenia, umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (zawarte z innym podmiotem niż pracodawca ani nie wykonywane na rzecz pracodawcy)

Osoby wykonujące umowę zlecenia, umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, które to umowy są zawarte z innym podmiotem niż pracodawca ani też nie są wykonywane na rzecz pracodawcy, będą podlegały obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym oraz wypadkowym. Natomiast takie osoby ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają na zasadzie dobrowolności (czyli na własny wniosek).

Prowadzenie pozarolniczej działalności

Zgodnie z art. 8 ust. 6 u.s.u.s. za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

• osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o
• działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
• twórcę i artystę,
• osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu (zarówno w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, jak i której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych),
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
• osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, natomiast ubezpieczeniu chorobowemu na zasadzie dobrowolności. Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym takie osoby podlegają od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, ale nie wcześniej niż od dnia złożenia wniosku o wpis do CEIDG, do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art.6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4 u.s.u.s.).

Jeżeli taki przedsiębiorca zawiesił działalność gospodarczą wówczas nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, ale może na swój wniosek przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy nie podlegają ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu (art. 36a ust. 1 u.s.u.s.).

 

Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych

1. Zbieg kilku umów o pracę

W przypadku, gdy pracownik pracuje na podstawie kilku równoległych umów o pracę (w przypadku niepełnego wymiaru pracy w każdej z tych umów), wówczas zawsze podlega obowiązkowi wszystkich ubezpieczeń społecznych.

 

2. Zbieg umowy o pracę i umowy zlecenia

W przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczenia w związku z jednoczesnym zatrudnieniem na podstawę umowy o pracę i umowy zlecenia dla celów ustalenia tytułu ubezpieczenia społecznego zasadniczą kwestią jest okoliczność czy umowa zlecenia jest zawarta z własnym pracodawcą (lub wykonywana na jego rzecz), czy też jest zawarta z innym podmiotem niż pracodawca i nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy.

Składkę na ubezpieczenie emerytalne osoby wykonującej umowę zlecenia (umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług) finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczony (zleceniobiorca) i płatnik składek (zleceniodawca). Składkę na ubezpieczenia rentowe finansuje: w wysokości 1,5% podstawy wymiaru – z własnych środków ubezpieczony (zleceniobiorca) oraz w wysokości 6,5% podstawy wymiaru – z własnych środków płatnik składek (zleceniodawca). Składkę na ubezpieczenie chorobowe finansuje w całości, z własnych środków, sam ubezpieczony (zleceniobiorca). Składkę na ubezpieczenie wypadkowe finansuje w całości, z własnych środków, płatnik składek (zleceniodawca).

 

2. Umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz

W przypadku, gdy pracodawca chce dodatkowo obok umowy o pracę, zatrudnić swojego pracownika na podstawie umowy zlecenia to z tytułu wykonywania tej umowy zlecenia pracownik będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę, tj. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

W takim przypadku podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowić będzie łączny przychód, uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy zlecenia.

Jednocześnie pracodawca z tytułu zawartej z pracownikiem umowy zlecenia nie go zgłaszać do ubezpieczeń, a wystarczy, że uzyskany przychód z tej umowy wykaże, wraz z przychodem ze stosunku pracy, w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika.

Objęcie definicją pracownika dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców czy też wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie [tak: Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu wyrok z dnia 5 września 2017 r. III AUa 452/17]

Powyższe wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r. (sygn. akt II UZP 6/09), zgodnie z którą pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne za tę osobę. Innymi słowy w konsekwencji tej uchwały pracodawca, a więc podmiot, na rzecz którego wykonywana jest praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest zobowiązany do rozliczania i opłacania należnych składek za wyżej wymienione osoby, tak jak za osoby wykonujące pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracodawcą.

Umowa zlecenia zawarta z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywana na jego rzecz

W sytuacji, gdy pracownik jest zatrudniony jednocześnie na podstawie jednej lub kilku umów zlecenia, a umowy te łączą pracownika z innym podmiotem niż własny pracodawca, a przy tym praca na podstawie tych umów nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy, wówczas rodzaj tytułu do odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne zależy od wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia z tytułu umowę o pracę.

W przypadku, gdy taki pracownik ma w umowie o pracę zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie lub gdy podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie, wówczas taki pracownik będzie objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wyłącznie ze stosunku pracy.

Natomiast, jeżeli podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę w przeliczeniu na pełen miesiąc, będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie (np. z powodu pracy w niepełnym wymiarze etatu przy jednoczesnym braku zagwarantowanego w umowie o pracę minimalnego wynagrodzenia), to dopiero łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułów: umowy o pracę oraz umowy (lub umów) zlecenia, która osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia skutkować będzie, iż kolejne dodatkowe tytuły z innych równoległych umów nie będą rodzić obowiązku tych ubezpieczeń.

Jednocześnie pracownika wiążą dwie umowy zlecenia z innym podmiotem niż pracodawca i niewykonywana na rzecz pracodawcy. Pierwsza umowa zlecenie została zawarta 1 stycznia 2024 r. (dzień rozpoczęcia wykonywania pracy) i wynagrodzenie z jej tytułu określono na 1060,50 zł. Druga została zawarta w dniu 15 stycznia 2024 r. (dzień rozpoczęcia wykonywania pracy) z wynagrodzeniem w wysokości 3181,50 zł. W takim przypadku taka osoba podlega zarówno ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym (a co za tym idzie i chorobowym) zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z tytułu obu umów zlecenia, ponieważ po zsumowaniu podstawy wymiaru składek z tytułu umowy o pracę (1060,50 zł) i umowy zlecenia z dnia 1 stycznia 2024 r. (3181,50 zł) przychód osiągnął pułap minimalnego wynagrodzenia, czyli 4242 zł.

Zbieg umowy o pracę i umowy agencyjnej lub innych umów o świadczenie usług

W odniesieniu do zbiegu umowy o pracę z umową agencyjną lub inną umową o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia zastosowanie znajdują zasady dotyczące osób wykonujących pracę w zbiegu umowy o pracę i umowy zlecenia.

 

Zbieg umowy o pracę z wykonywaniem pozarolniczej działalności gospodarczej

W przypadku zbiegu umowy o pracę z pozarolnicza działalnością gospodarczą zastosowanie znajdują analogiczne zasady jak w przypadku zbiegu umowy o pracę z umową zlecenia wykonywaną na rzecz innego podmiotu niż pracodawca i nie na jego rzecz.

Tym samym przy zbiegu umowy o pracę z działalnością gospodarczą pracownika, rodzaj tytułu do odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne zależy od wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia z tytułu umowę o pracę.

W przypadku, gdy pracownik ma w umowie o pracę zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie lub gdy podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie, wówczas taki pracownik będzie objęty wyłącznie ubezpieczeniami społecznymi wyłącznie ze stosunku pracy, a z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej będzie odprowadzał wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne, które nie są zaliczane do ubezpieczeń społecznych.

Natomiast, jeżeli podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę w przeliczeniu na pełen miesiąc, będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie (praca w niepełnym wymiarze etatu przy jednoczesnym braku zagwarantowanego w umowie o pracę minimalnego wynagrodzenia), to wówczas taka osoba będzie podlegała również ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

 

Zbieg umowy o pracę i umowy o dzieło

Zbieg umowy o pracę i umowy o dzieło uzależniony jest od okoliczności, czy umowa o dzieło zawarta jest z pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz, czy też zawarta z innym podmiotem niż pracodawca i nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy.

Jak już zostało przytoczone wyżej objęcie definicją „pracownika” dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców czy też wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.

W przypadku zawarcia umowy o dzieło z własnym pracownikiem podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowić będzie łączny przychód, uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy o dzieło.

Tak samo rozliczany powinien być przychód z tytułu umowy o dzieło zawartej z innym podmiotem niż pracodawca, lecz wykonywanej na rzecz pracodawcy. Potwierdził to ostatnio Sąd Apelacyjny w Katowicach z dnia 22 września 2017 r., (sygn. akt III AUa 861/17) wskazując, iż pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek ubezpieczeniowych z tytułu tej umowy.

Jednak w sytuacji, gdy pracodawca zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim, wychowawczym czy też bezpłatnym, wówczas nie podlega on ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy o dzieło na rzecz pracodawcy. Wynika to z faktu, iż statusu własnego pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 2a u.s.u.s. nie mają osoby przebywające na urlopie macierzyńskim, urlopie wychowawczym lub urlopie bezpłatnym.

Natomiast umowa o dzieło zawarta z innym podmiotem niż pracodawca, gdy praca w ramach tej umowy nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy, nie rodzi obowiązku ubezpieczeń społecznych.

 

Zbieg kilku umów zlecenia

W przypadku wyłącznego zbiegu umów zlecenia, tj. w sytuacji, gdy zleceniobiorca osiąga przychód tylko i wyłącznie na podstawie umowy zlecenia, wówczas obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają kolejne umowy zlecenia do czasu, aż przychód w danym miesiącu nie osiągnie wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek dla celu rozstrzygnięcia zbiegu tytułów dokonuje się według kolejności ich powstawania.

Ustalania łącznej podstawy wymiaru składek w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych należy dokonywać dla każdego miesiąca odrębnie.

Ponadto ubezpieczony (zleceniobiorca) może także dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów.