Działalność nierejestrowa, działalność nieewidencjonowana, cudzoziemcy, uwarunkowania

Użytkownik serwisu zadał pytanie dotyczące zasad, na jakich cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt i pracę na rzecz konkretnego pracodawcy, może prowadzić działalność nierejestrową w Polsce.

Odpowiedź:

1. Działalność nierejestrowa

Instytucja tzw. działalności nierejestrowej, czyli działalności nieewidencjonowanej jest uregulowana w art. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (dalej „Prawo przedsiębiorców”). Zgodnie z tym artykułem, działalność nieewidencjonowana ma miejsce wówczas, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

• wykonuje ją osoba fizyczna,
• przychód należny osoby fizycznej z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, tj. w roku 2020 nie przekracza miesięcznie kwoty 1.300,00 zł,
• osoba fizyczna, która prowadzi tę działalność w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Powyższą regulację należy rozpatrywać łącznie z definicją działalności gospodarczej zawartą w art. 3 Prawa przedsiębiorców. Innymi słowy, działalność nierejestrowa jest to taka działalność, która mimo spełniania wszystkich przesłanek działalności gospodarczej, czyli zorganizowania, zarobkowości, ciągłości i faktu wykonywania jej przez daną osobę fizyczną we własnym imieniu, nie stanowi działalności gospodarczej ze względu na osiąganie z niej miesięcznego przychodu należnego poniżej określonej kwoty.

Działalność nierejestrowa nie wymaga wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej „CEIDG”), a osoba, która ją wykonuje nie jest przedsiębiorcą.
Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowej przekroczył w danym miesiącu wysokość 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, działalność ta staje się działalnością gospodarczą począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tej wysokości. W ciągu 7 dni od tego dnia należy złożyć wniosek o wpis działalności do CEIDG. Przy czym, przez przychód należny rozumie się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Regulacji dotyczących działalności nierejestrowej nie stosuje się do działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej oraz działalności podlegającej reglamentacji, tj. wymagającej uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.

2. Prowadzenie działalności nierejestrowej przez cudzoziemca

Zasady prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Polski przez osoby zagraniczne, w tym osoby fizyczne, reguluje ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej „u.z.u.”). Ustawa ta posługuje się definicją działalności gospodarczej zawartej w Prawie przedsiębiorców.

Działalność nierejestrowa, jak już wskazano, nie stanowi działalności gospodarczej na gruncie Prawa przedsiębiorców i nie stanowi jej również na gruncie u.z.u.
W konsekwencji nie istnieje przepis, który zakazuje cudzoziemcom prowadzenia tego typu działalności. Cudzoziemcy mogą zatem - co do zasady - wykonywać działalność nierejestrową.

Należy jednak zwrócić uwagę, że przepisy Prawa przedsiębiorców oraz u.z.u. nie uchylają obowiązywania przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej „u.p.z.”) stosowanej m.in. do cudzoziemców posiadających zezwolenie na pobyt z pozwoleniem na pracę u konkretnego pracodawcy (tj. zezwolenie wskazane w art. 114 ust. 1, art. 114 ust. 1a albo art. 126 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).

Zgodnie z regulacjami zawartymi w u.p.z. wykonywanie przez cudzoziemca jakiejkolwiek pracy lub świadczenie usług na podstawie dowolnej umowy cywilnoprawnej (w tym umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej) wymaga każdorazowo uzyskania zezwolenia ze strony wojewody w odniesieniu do każdej takiej umowy, chyba, że cudzoziemiec podlega pod jedno z wyłączeń wskazanych w art. 87 u.p.z.

Wśród wyłączeń wymienione są m.in. zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Polsce, posiadanie statusu uchodźcy nadanego przez polskie organy, ważnej Karty Polaka albo obywatelstwa jednego z państw Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Jeżeli cudzoziemiec nie podlega pod żadne z wyłączeń z art. 87 u.p.z., możliwość świadczenia przez niego usług w ramach wykonywania działalności nierejestrowej jest ograniczona takim właśnie wymogiem uzyskania zezwolenia wojewody. Natomiast działalność nierejestrowa ograniczona wyłącznie do sprzedaży może być prowadzona bez specjalnych zezwoleń.
Należy też wskazać, że zezwolenie na pobyt i pracę u konkretnego pracodawcy (wydawane dla obywateli państw spoza Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego) uprawnia do pracy wyłącznie na rzecz podmiotu wskazanego w decyzji o udzieleniu zezwolenia i tylko na warunkach określonych tą decyzją. Zamiar wykonywania pracy u innego pracodawcy lub na innych warunkach wymaga zmiany lub nowego zezwolenia. Wyjątki od tego wymogu dotyczą tylko okoliczności określonych w art. 119 ustawy o cudzoziemcach, takich jak np. zmiana nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, przejęcie pracodawcy przez innego pracodawcę lub przejście zakładu pracy na innego pracodawcę.

Dodatkowo cudzoziemiec prowadzący działalność nierejestrową musi pamiętać o obowiązku założenia działalności gospodarczej po przekroczeniu miesięcznego limitu przychodu (1.300,00 zł w roku 2020), a tym samym o konieczności uzyskania właściwego zezwolenia na pobyt w Polsce z odpowiednim wyprzedzeniem.

Trzeba też podkreślić, że cudzoziemiec wykonujący działalność nierejestrową nie jest zwolniony z realizacji obowiązków, które inne ustawy nakładają na osoby fizyczne prowadzące taką działalność, jak np. konieczność rozliczenia pochodzących z niej przychodów w rocznym zeznaniu podatkowym, obowiązek spełniania odpowiednich wymogów sanitarnych w przypadku sprzedaży produktów spożywczych lub respektowania uprawnień konsumenckich w relacji ze swoimi klientami.

Porada została przygotowana przez prawników Kancelarii Gessel, Koziorowski Sp. k.

Podstawa prawna (stan na dzień 06.08.2020):

1. Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 z późn. zm.),
2. Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1252),
3. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1482 z późn. zm.),
4. Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 35),
5. Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2177 z późn. zm.).