Pytanie z dnia 30 czerwca 2016
Przedstawiony problem prawny: możliwość refundacji okularów przez pracodawcę.
Odpowiedź na problem prawny:
Pracodawca jest zobowiązany do zagwarantowania wszystkim pracownikom profilaktycznej opieki zdrowotnej. Obowiązek ten w ogólnym zarysie wynika z art. 207 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: Dz. U. 2014 poz. 1502) – dalej jako: k.p., a jego konkretyzacja następuje w odpowiednich aktach wykonawczych, wydanych na podstawie przepisu delegacyjnego, tj. art. 23715 k.p. W odniesieniu do pracowników pracujących przy komputerach zastosowanie znajduje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973). Wskazane rozporządzenie obejmuje wszystkie osoby zatrudnione przez pracodawcę, w tym praktykantów i stażystów, użytkujące w czasie pracy monitor ekranowy (bez bliższego określenia jego rodzaju) co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.
Zgodnie z § 8 ust. 2 ww. rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Szczegółowo obowiązki pracodawcy dotyczące przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 ze zm.).
W załączniku nr 1 poz. 10 tego rozporządzenia określono, że badania okresowe dla pracujących przy monitorach ekranowych przeprowadza się co 4 lata (jest to częstotliwość minimalna).
Jednak jak wynika z § 2 ust. 2 tego rozporządzenia, lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika.
Przepisy ww. rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe nie określają szczegółowych warunków zapewnienia przez pracodawcę okularów korekcyjnych.
W związku z tym, powyższe kwestie powinny zostać uregulowane w aktach prawa zakładowego (układ zbiorowy pracy, regulamin), które normują prawa i obowiązki pracowników i pracodawcy w danym zakładzie pracy oraz organizację i porządek pracy. Jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do wydawania regulaminu pracy (zatrudniający poniżej 20 pracowników), warunki zapewnienia pracownikom pracującym przy monitorach ekranowych okularów korekcyjnych, w tym zasady dofinansowania kosztów ich zakupu, powinien ustalić na mocy swojej decyzji (wewnętrznego zarządzenia).
Jeżeli we wspomnianych przepisach znajduje się zapis, iż pracownikowi przysługuje zwrot kosztów zakupu okularów (szkieł) korekcyjnych w każdym wypadku, gdy przepisze je lekarz okulista, bez względu na to, czy badania zostały przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, wówczas pracodawca będzie zobowiązany zwrócić koszty nawet takiego zakupu. W przeciwnym wypadku nie musi on zwracać kosztów poniesionych przez pracownika na okulary korekcyjne, jeśli nie zostały one zakupione w wyniku badań profilaktycznych, przeprowadzonych na podstawie skierowania pracodawcy.
Co ważne, każda osoba zatrudniona u pracodawcy, chcąc skorzystać z uprawnienia opisanego powyżej, musi wystąpić do pracodawcy z podaniem o dofinansowanie kosztów zakupu okularów korekcyjnych (szkieł), pod warunkiem, że jest zatrudniona w charakterze pracownika na stanowisku z monitorem ekranowym oraz, że wyniki badań profilaktycznych przeprowadzonych w ramach obowiązkowej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę stosowania okularów korygujących wzrok, na zajmowanym stanowisku pracy. Lekarz okulista musi więc wyraźnie zalecić stosowanie okularów korekcyjnych podczas pracy na określonym stanowisku pracy.
Wobec znacznie zróżnicowanych cen soczewek okularowych i opraw pracodawca może mieć wątpliwości co do obowiązku ponoszenia pełnych kosztów wykonania okularów. Wydaje się więc, że ze względów słuszności, pracodawca powinien ponosić pełny koszt robocizny i szkieł o parametrach oznaczonych przez lekarza. Nie ma natomiast przeszkód, aby pracodawca ograniczył swój udział w ponoszeniu kosztów oprawy poprzez ustalenie kwoty partycypacji, nie niższej jednak, niż koszt oprawy odpowiadającej co najmniej standardowi podstawowemu. Oznacza to, że pracodawca może podać konkretną kwotę, do której zwraca pracownikowi koszty zakupu oprawek.
Reasumując, jeżeli Pracodawca nie wywiązał się ze swojego obowiązku i nie chce zwrócić kosztów zakupu bądź zakupić wymaganych przez lekarza okularów korekcyjnych (szkieł) potrzebnych na danym stanowisku pracy po wniesieniu przez pracownika podania – o czym mowa była wyżej – wówczas pracownik może wnieść pozew do Sądu pracy przy zachowaniu wszystkich wymogów formalnych.
Podstawa prawna:
- art. 207, art. 23715 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: Dz. U. 2014 poz. 1502);
- 2.§ 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973);
- 3.§ 2 ust. 2 Rozporządzenia (Dz. U. nr 69, poz. 332 ze zm.).
Stan prawny aktualny na dzień 7 lipca 2016 r.
