Sprawdzenie projektu budowlanego wymaganego przepisami ustawy Prawo budowlanego, umowa o dzieło

Zapytanie: Czy sprawdzenie projektu budowlanego (lub innych opracowań projektowych w działalności budowlanej) jest wykonaniem dzieła i może być przedmiotem umowy o dzieło między projektantem a sprawdzającym?

Użytkownik serwisu, zadał pytanie czy wykonanie sprawdzenia projektu budowlanego wymaganego przepisami ustawy Prawo budowlane (lub innych opracowań projektowych w działalności budowlanej) może być traktowane jako wykonanie dzieła i w związku z tym być wykonywane na podstawie umowy o dzieło zawartej pomiędzy projektantem a sprawdzającym?

Odpowiedź:

Rodzaj umowy, której przedmiotem jest sprawdzenie projektu architektoniczno – budowalnego

Zgodnie z art. 20 ust. 2 ustawy Prawo budowalne projektant odpowiedzialny za projekt budowalny ma obowiązek zapewnić sprawdzenie pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, projektu architektoniczno-budowlanego przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności.

Brzmienie tego przepisu wskazuje, że wyboru osoby lub osób sprawdzających projekt dokonuje projektant, ponieważ to on jest obowiązany do zapewnienia sprawdzenia. Zatem umowa dotycząca sprawdzenia projektu powinna zostać zawarta między projektantem a sprawdzającym.

Prawo budowalne nie wskazuje rodzaju ani treści tej umowy, dlatego w tym względzie należy odwołać się do przepisów Kodeksu cywilnego (dalej „k.c.”).

Kluczowe dla ustalenia, czy sprawdzenie projektu może stanowić dzieło oraz czy ze sprawdzającym można zawrzeć umowę o dzieło, jest określenie przedmiotu i zakresu jego obowiązków. Art. 20 ust. 2 Prawa budowlanego mówi o sprawdzeniu projektu pod względem zgodności z przepisami, przez co należy rozumieć czynności obejmujące weryfikację, kontrolę i badanie czy rozwiązania zastosowane w danym projekcie są zgodne z wszelkimi przepisami, które znajdą zastosowanie w tym przypadku.
Stosownie do art. 627 k.c. umowa o dzieło jest umową, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem świadczenia przyjmującego zamówienie jest wykonanie dzieła, jego stworzenie lub przetworzenie do takiej postaci, w jakiej wcześniej nie istniało, przy czym może chodzić zarówno o dzieło materialne (np. wykonanie dokumentacji), jak i niematerialne, ale zazwyczaj zapisane na jakimś nośniku (np. wykonanie rzeźby lub stworzenie utworu muzycznego).

Od innych umów cywilnoprawnych o podobnych cechach i funkcji umowę o dzieło odróżnia to, że jej wykonanie ma doprowadzić do powstania konkretnego, obiektywnie osiągalnego, samoistnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy. W literaturze i w orzecznictwie podkreśla się, że dziełem (rezultatem pracy i umiejętności ludzkich) nie może być sama czynność, a jedynie jej wynik. Wykonanie bowiem określonej czynności lub powtarzających się czynności, bez względu na ich rezultat, jest przedmiotem świadczenia charakterystycznym dla umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami.

Umowa o dzieło jest więc umową rezultatu, za którego powstanie odpowiada przyjmujący zamówienie. Strony powinny określić, jakie dzieło ma powstać w wyniku wykonania umowy. Sposób określenia może mieć różny poziom dokładności, jednak w żadnym wypadku nie powinien budzić wątpliwości, o jaki rezultat umowy chodzi.
Jak już wyżej wskazano dokonywanie czynności jest działaniem charakterystycznym dla umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami.

Zgodnie z art. 734 § 1 k.c. i dalszymi, zlecenie jest umową, która polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (poza czynnościami o charakterze osobistym), zasadniczo za wynagrodzeniem. Czynność prawna może polegać na składaniu lub przyjmowaniu oświadczeń woli zmierzających do wywołania określonych skutków prawnych np. nabycia określonej partii towaru, zawarcia umowy pożyczki.

Natomiast dokonanie czynności faktycznej, zespołu czynności faktycznych lub jednocześnie czynności faktycznych i prawnych na rzecz drugiej strony jest przedmiotem umowy o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, jeżeli nie jest ona regulowana przez inne przepisy (art. 750 k.c.).

Czynności będące przedmiotem zlecenia lub usług powinny być w umowie konkretnie oznaczone.

Świadczenie przyjmującego zlecenie i usługodawcy nie polega na osiągnięciu konkretnego rezultatu „dzieła”, ale na starannym wykonaniu czynności w celu realizacji zlecenia lub usług. Umowy te określa się jako umowy starannego działania, gdzie przyjmujący zlecenie, usługodawca jest odpowiedzialny za dołożenie należytej staranności przy wykonywaniu zleconych czynności.

Należy podkreślić, że ustalenie czy w danym przypadku mamy do czynienia z umową o dzieło, czy też umową zlecenia lub umową o świadczenie usług, nierzadko jest bardzo trudne. Poszukiwanie kryterium umożliwiającego skuteczne rozróżnienie tych umów jest jednym z bardziej skomplikowanych zagadnień w praktyce umów. O zakwalifikowaniu umowy cywilnoprawnej do danego rodzaju nie decyduje wola stron czy nazwa umowy, lecz rzeczywisty (obiektywny) przedmiot umowy, sposób i okoliczności jej wykonywania, cechy charakterystyczne danego stosunku prawnego.

W świetle powyżej przedstawionych cech umowy o dzieło, umowy zlecenia i umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu, należy skłonić się ku twierdzeniu, że czynności faktyczne polegające na sprawdzeniu projektu nie stanowią dzieła i tym samym nie powinny być przedmiotem umowy o dzieło. Rodzajem umowy właściwym dla tego typu przedmiotu świadczenia jest umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Nawet jeżeli sprawdzenie projektu wiązałoby się ze sporządzeniem raportu lub opinii, to trzeba uznać, że w świetle art. 20 ust 2 ustawy Prawo budowalne, dominującym przedmiotem umowy nadal pozostają czynności sprawdzające, co warunkuje objęcie ich umową, do której stosuje się przepisy o zleceniu.

Błędna kwalifikacja przez strony umowy zlecenia lub o świadczenie usług jako umowy o dzieło i odwrotnie, może zostać zakwestionowana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, organy podatkowe lub w postępowaniu przed sądem. Szczególnie Zakład Ubezpieczeń społecznych wnikliwie weryfikuje umowy o dzieło, wybierane często przez strony umowy ze względu na korzystniejsze warunki dotyczące ubezpieczenia społecznego.

Sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego:

Jak już wyżej wskazano art. 21 ust. 2 ustawy Prawo budowlane obejmuje obowiązkiem sprawdzenia projekt architektoniczno-budowlany, czyli część projektu budowalnego i nie odnosi się do projektu zagospodarowania działki lub terenu. Od 19 września 2020 r., to jest od planowanej daty wejścia w życie nowelizacji ustawy Prawo budowlane z 13 lutego 2020 r., sprawdzenia będzie wymagał także projekt techniczny.

Stosownie do wyłączenia z art. 21 ust. 3 ww. ustawy powyższy obowiązek nie dotyczy:

• zakresu objętego sprawdzaniem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych (np. dotyczących ochrony przeciwpożarowej) oraz
• projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe, za wyjątkiem projektu architektoniczno-budowlanego sporządzanego w ramach tzw. legalizacji samowoli budowlanej (art. 48 ust. 3 pkt 2 ustawy Prawo budowalne).

Zarówno projektant, jak i sprawdzający projekt dołączają do projektu budowlanego oświadczenie o sporządzeniu projektu budowlanego zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej, a sam projekt zawiera dane osób sprawdzających projekt (imię, nazwisko, specjalność, numer posiadanych uprawnień budowlanych) oraz ich podpisy.

Organ administracji architektoniczno-budowlanej weryfikuje przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, czy sprawdzenia projektu dokonała osoba posiadająca wymagane uprawnienia budowlane i legitymująca się aktualnym na dzień opracowania projektu zaświadczeniem o wpisie na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego (art. 35 ustawy Prawo budowlane).

Kwestie związane z wykonaniem obowiązku projektanta do zapewnienia sprawdzenia projektu, w tym określenie kto pokrywa koszty wynagrodzenia osoby sprawdzającej oraz ewentualne zapewnienie inwestorowi wpływu na wybór tej osoby mogą być uregulowane w umowie między inwestorem a projektantem.

Porada została przygotowana przez prawników Kancelarii Gessel, Koziorowski Sp. k.

Podstawa prawna (stan na dzień 02.07.2020 roku):

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1186 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020 poz. 471 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.)