Wypowiedzenie umowy na świadczenie usług transportowych

Użytkownik zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej w następującym stanie faktycznym:

Od 6 lat współpracuje z pewną spółka, od dłuższego czasu jednak współpraca nie układa się najlepiej. W maju otrzymałem wypowiedzenie umowy o świadczenie usług transportowych, według prezesa spółki dotyczyć to miało tylko jednej trasy, jednak w wypowiedzeniu nie było o tym mowy. Wypowiedzenie bez zachowania okresu wypowiedzenia, że skutkiem na dzień 31.05.2022. Według słów prezesa miałbym pozostać z dwiema trasami, dużo mniej korzystnymi. Wypowiedzenia nie podpisałem, gdyż obowiązuje nas 3 miesięczny okres wypowiedzenia. Na pozostałych dwóch trasach usługę wykonywałem przez czerwiec. Jednak w te chwili kontrahent opóźnia płatności za wystawione faktury. Proszę o poradę, czy mam możliwość zakończenia współpracy z końcem czerwca i ubiegać się o rekompensatę za wypowiedzianą umowę z trasy z dnia 31.05.2022. Dodam, że w umowie nie ma wskazania konkretnych tras.

Na wstępie należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 750 Kodeksu Cywilnego (dalej: „k.c.”) „Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Natomiast art. 746 § 1 i 2 k.c. wskazuje, że:

§1. Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

§2. Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże, gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.

Z treści art. 746 § 1 i 2 k.c. wynika ogólna zasada, zgodnie z którą w przypadku wypowiedzenia odpłatnego stosunku zlecenia przez którąkolwiek ze stron bez ważnego powodu wypowiadający powinien naprawić poniesioną przez drugą stronę szkodę.

Kodeks Cywilny nie wskazuje wprost okresu wypowiedzenia umów o świadczenie usług. W stanie faktycznym przedstawionym przez Użytkownika mamy do czynienia z umową zawartą na czas nieokreślony w związku z czym należy odnieść się do regulacji zawartej w art. 365(1) k.c. Zgodnie z jej treścią

zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu.

Powyższa regulacja sugeruje więc oddzielne potraktowanie umów o świadczenie usług zawieranych na czas nieokreślony oraz umów zawieranych na czas określony. Odnosząc się do umów zawieranych na czas nieokreślonych regulacja powinna być stosowana wprost. Należy przyjąć, że wypowiedzenie umów terminowych jest co do zasady możliwe tylko wówczas, jeżeli wynika to z przepisów– taka sytuacja jest przewidziana w cytowanym art. 746 k.c.  

W Wyroku z dnia 29 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 492/18 Sąd Najwyższy wskazał, że 

Podstawowym celem normy wyrażonej w art. 746 § 1 zd. drugie k.c. jest ochrona interesu zleceniobiorcy przez naprawienie szkody, jaką poniósł w wyniku przedterminowego zakończenia stosunku prawnego zlecenia bez ważnej przyczyny. Ustawodawca - wychodząc z założenia, że stosunek prawny zlecenia opiera się na szczególnej relacji zaufania stron - pozwala na zakończenie tej relacji z woli dającego zlecenie "w każdym czasie", równoważąc jednocześnie interes także drugiej strony, przez umożliwienie jej uzyskania odszkodowania wówczas, gdy układ relacji stron nie stwarzał uzasadnionej podstawy do wypowiedzenia umowy.

Roszczenie o odszkodowanie przysługuje przyjmującemu zlecenie, gdy dający zlecenie wypowiedział umowę zlecenia bez ważnego powodu.

Przed wyborem właściwego okresu wypowiedzenia umowy o świadczenie usług istotnym jest ustalenie czy wypowiedzenie to następuje w trybie z ważnych czy bez ważnych powodów

W Wyroku z dnia 12 lutego 2018 r. w sprawie o sygn. akt I Aga 13/18 Sąd Apelacyjny w Krakowie podkreślił, że 

Za ważny powód, o którym mowa w art. 746 § 3 KC, uznaje się np. działanie przyjmującego zlecenie wbrew wskazówkom lub interesowi dającego zlecenie, uzasadnioną okolicznościami utratę zaufania do przyjmującego zlecenie czy uzasadnioną ocenę, że cel umowy nie zostanie osiągnięty z przyczyn leżących po stronie kontrahenta.

Natomiast Sąd Apelacyjny w Warszawie w Wyroku z dnia 29 grudnia 2019 r. w sprawie o sygn. akt VI Aca 1562/15 wskazał, że

Ustawa nie wskazuje, na czym może polegać ważny powód wypowiedzenia. Ocena ważności powodu wypowiedzenia zależeć będzie od okoliczności, w jakich dochodzi do podjęcia decyzji. Niewątpliwie, mogą to być czynniki zależne od strony umowy, jak np. utrata zaufania do zleceniobiorcy, np. wskutek zastrzeżeń do wykonywania zlecenia czy czynniki obiektywne, jak np. czy też zmniejszenie zapotrzebowania na usługi zleceniobiorcy.

Dodatkowo w doktrynie za ważne powody wypowiedzenia zlecenia wskazuje się takie sytuacje, jak: choroba strony wypowiadającej, zmiana sytuacji życiowej, zmiana miejsca zamieszkania, uargumentowana utrata zaufania, nieudolność lub brak kwalifikacji przyjmującego lub naruszenie obowiązku sumienności.

Powyższe tezy pozwalają zatem na przyjęcie co do zasady następującego trybu dojścia do zastosowania właściwego okresu wypowiedzenia umowy o świadczenie usług.

W pierwszej kolejności należy ustalić, czy do wypowiedzenia umowy doszło z ważnych czy bez ważnych powodów. Jeżeli umowa wprost nie przewiduje okresu jej wypowiedzenia z ważnych powodów można co do zasady założyć, iż wypowiedzenie wywoła skutek natychmiastowy. W przypadku ustalenia, iż do wypowiedzenia umowy doszło bez ważnych powodów należy ustalić, czy umowa przewiduje okresy jej wypowiedzenia. Zgodnie z informacjami udzielonymi przez Użytkownika, umowa mogła zostać wypowiedziana z zachowaniem 3 - miesięcznego okresu wypowiedzenia. Jeżeli do wypowiedzenia doszło bez ważnych przyczyn, to wówczas należy stosować w tym zakresie postanowienia umowy.

Odpowiadając zatem na pytanie Użytkownika należy przyjąć, że niezapłacone wynagrodzenie w każdej postaci (godzinowe, ryczałtowe) w przypadku wypowiedzenia zlecenia bez ważnych powodów, w szczególności w przypadku udowodnienia, że wykonanie zlecenia miałoby miejsce (lub osiągnięcie sukcesu), może stanowić odszkodowanie na podstawie art. 746 § 1 k.c. W Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1972 r., I PR 8/72, OSNC 1973, nr 1, poz. 16 słusznie skład orzekający wskazał, że

Szkoda podlegająca naprawieniu obejmuje przede wszystkim utracone korzyści wynikłe z zakończenia stosunku zlecenia, a także uszczerbki powstałe wskutek przygotowań do wykonania zlecenia przez przyjmującego zlecenie.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 29 sierpnia 2022 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).