Zmiany w związkach zawodowych od 1 stycznia 2019

W dniu 1 stycznia 2019 roku, weszła w życie ustawa z dnia 5 lipca 2018 o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: Ustawa). Ta zmiana może mieć istotne znaczenie dla Ciebie. W Twojej nawet „mikro firmie” zatrudnieni mogą uzyskać tzw. zdolność związkową, czyli możliwość założenia związku zawodowego.

Zmiany wprowadzane przez ustawe mają na celu objęcie pełnym prawem tzw. „koalicji związkowej”, tj. prawem tworzenia i wstępowania do organizacji związkowych

wszystkich osób świadczących pracę za wynagrodzeniem, bez względu na podstawę zatrudnienia, które na gruncie konstytucyjnym i prawnomiędzynarodowym mogą być zaliczone do kategorii pracowników.

Za osobę wykonującą pracę zarobkową, będzie uznawany teraz już nie tylko pracownik, zatrudniony na podstawie kodeksu pracy, ale także osoba wykonująca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, a jako pracodawcę  stosując ustawę o związkach zawodowych, rozumieć się będzie, zarówno zatrudniającego na podstawie kodeksu pracy jak i zlecającego wykonanie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej.  

Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy związki zawodowe będą mogły być tworzone przez wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową, i takie też osoby będą mogły zrzeszać. Jest to więc rozszerzenie zakresu podmiotowego, zgodnie bowiem z wcześniej obowiązującymi przepisami związki zawodowe mogły zrzeszać tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Tym samym, jeżeli część osób była zatrudniona na umowy cywilno-prawne to nie mogli uczestniczyć w założeniu związku zawodowego. Tym samym w większości mikrofirm, a nawet małych zatrudnieni nie posiadali zdolności związkowej, czyli możliwości powołania związku zawodowego zgodnie z wymogami.

Ustawa wprowadza możliwość zakładania związków zawodowych, osobom wykonującym pracę za wynagrodzeniem na podstawie umowy innej podstawie niż umowa o prace, jeżeli:

• nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, i
• ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.

Jeżeli prowadzisz działalność, zgodnie z którą zatrudniasz osoby na podstawie umów cywilnoprawnych bądź tzw. samozatrudnionych (osoby wykonujące pracę na podstawie prowadzonej przez siebie jednoosobowej działalności gospodarczej) czyli np. zatrudniasz artystów, osoby wykonujące pracę nakładczą, chałupnicza itp. musisz liczyć się z nowymi uprawnianiami jakie nadaje im ustawa tj. możliwość zakładania, a także przynależności do związków zawodowych. 

Podstawowe cele związków zawodowych to w szczególności obrona interesów materialnych i socjalnych osób wykonujących pracę, emerytów oraz rencistów. Związki zawodowe chronią także godność zawodową oraz statusu społeczny pracowników.  

Istotną zmianą wprowadzoną przez ustawę jest zmiana ust. 3 w art. 2, ustęp ten po wprowadzeniu zmian brzmi następująco

Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób, o których mowa w ust. 1 (osoby wykonujące pracę zarobkową- wyjaśnienie autora), prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych.

Ustawa wprowadza także istotną zmianę w kompetencjach zawodowej organizacji związkowej, zmieniając art. 30 Ustawy i nadając mu brzmienie:

Jeżeli u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy swoich członków.

Osoba wykonująca pracę zarobkową niezrzeszona w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących osób wykonujących pracę zarobkową będących członkami związku, jeżeli wybrana przez nią zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na obronę jej praw.

W indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową, pracodawca przed podjęciem działania, jest obowiązany zwrócić się do tej organizacji o informację czy pracownik korzystającym z jej obrony. Nieudzielenie tej informacji w terminie 5 dni od dnia otrzymania przez zakładową organizację związkową wniosku zwalnia pracodawcę z obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących tego pracownika.

W sprawach dotyczących zbiorowych praw i interesów osób wykonujących pracę zarobkową zakładowe organizacje związkowe mogą tworzyć wspólną reprezentację związkową.

W sprawach wymagających zawarcia porozumienia lub uzgodnienia stanowiska z zakładowymi organizacjami związkowymi organizacje te przedstawiają wspólnie uzgodnione stanowisko. Sposób ustalania i przedstawiania tego stanowiska przez wyłonioną do tych spraw wspólną reprezentację związkową określa porozumienie zawarte przez organizacje związkowe.

Jeżeli w sprawie ustalenia:

• regulaminu wynagradzania,
• regulaminów nagród i premiowania,
• regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
• planu urlopów lub regulaminu pracy,
• okresu rozliczeniowego, o którym mowa w art. 135 § 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy,
• wykazu prac, o którym mowa w art. 151⁷ § 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy,
• indywidualnego rozkładu czasu pracy, o którym mowa w art. 8 ust. 2-4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155, z 2013 r. poz. 567, z 2016 r. poz. 2206 oraz z 2018 r. poz. 1480)

- organizacje związkowe albo reprezentatywne organizacje związkowe w rozumieniu art. 25³ ust. 1 lub 2, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od dnia przekazania im przez pracodawcę tego dokumentu, decyzje w sprawie jego ustalenia podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych.

Przepis ust. powyżej stosuje się odpowiednio, jeżeli u pracodawcy działa jedna reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa zrzeszająca co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

Dokonany zmiany nie pozostawiając wątpliwości, że działanie wspólnej reprezentacji związkowej w sprawach zbiorowych osób wykonujących pracę zarobkową może mieć charakter stały, a nie tylko jak w poprzednim brzmieniu przepisów okazjonalny.

Ustawa wprowadza zapis, iż gdy w zakładzie pracy funkcjonuje tylko jeden reprezentatywny związek zawodowy, jego sprzeciw wystarczy, do zablokowania działań pracodawcy np. w samodzielnym wprowadzeniu regulaminu wynagradzania. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U  2018.1608)