Kwestionowanie prawa do odliczenia VAT naliczonego przedsiębiorcy

Organy podatkowe nie mogą, co do zasady kwestionować prawa do odliczenia VAT naliczonego przedsiębiorcy, który bez swojej winy nieświadomie stał się uczestnikiem tzw. ,,karuzeli'' VAT.

Karuzela VAT polega na tworzeniu pozornie legalnych transakcji handlowych, których prawdziwym celem jest wyłudzenie zwrotu podatku VAT nie opłaconego na wcześniejszym etapie obrotu.

 

Stan faktyczny^[1]:

Spółka X prowadziła działalność gospodarczą polegającą głównie na sprzedaży towarów w postaci gazu płynnego, węgla i nawozów. Sprzedaż miała charakter detaliczny i hurtowy. W ewidencji za styczeń 2014 r. Spółka X wykazała m.in. wewnątrzwspólnotową dostawę wyrobów z litego drewna, tj. trumien, osi do przyczep samochodowych, granulatu i cynku na rzecz podmiotów czeskich: D. i R.S.E. w łącznej kwocie 4.971.552,52 zł, udokumentowaną 25 fakturami VAT. Według prowadzonej przez Spółką dokumentacji księgowej, towary te zostały nabyte od firmy P. sp. z o. o. na podstawie 23 faktur VAT o łącznej wartości netto 4.898.054,36 zł i podatku VAT 1.126.552,51 zł. W deklaracji VAT-7 za styczeń 2014 r. Spółka X pomniejszyła podatek należny od towarów i usług o podatek naliczony wynikający z faktur VAT w łącznej kwocie 766.065,04 zł. Jak ustalono, wystawcami faktur dla firmy P. sp. z o. o. były firmy W. sp. z o .o. (w zakresie trumien), PHU E. (w zakresie cynku i granulatu) i S sp. z o.o. (w zakresie osi). Organ kontroli skarbowej stwierdził, iż Spółka X brała udział w łańcuchu fikcyjnych transakcji zakupu i sprzedaży trumien, cynku, granulatu i osi. Organ pierwszej instancji stwierdził, iż w styczniu 2014 r. Spółka X dokonała nieuzasadnionego odliczenia podatku w łącznej kwocie 766.065,04 zł, wynikającego z faktur VAT stwierdzających czynności, które zdaniem organu nie zostały dokonane. Wystawcą tych faktur była P. sp. z o.o. w C. Ponadto organ kontroli skarbowej stwierdził, iż w ww. okresie rozliczeniowym

 

Zagadnienie prawne:

Czy organ podatkowy może odmówić przedsiębiorcy, który bez swojej winy nieświadomie został wplątany w tzw. ,,karuzelę’’ VAT, możliwości odliczenia naliczonego podatku VAT?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (dalej jako: WSA) w wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r., stwierdził, iż ustanowione w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako: ustawa VAT) prawo podatnika do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług, stanowi zasadniczą cechę konstrukcyjną podatku od towarów i usług. Kwotą podatku naliczonego, o którą podatnik ma prawo obniżyć ciążący na nim podatek należny, jest w myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy VAT, suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

WSA podkreślił, że niewątpliwie, prawo do odliczenia podatku naliczonego jest fundamentalnym prawem podatnika. Jednakże należy pamiętać, że źródłem prawa do odliczenia podatku naliczonego nie jest sama faktura, ale nabycie towaru lub usługi i wykorzystanie do wykonywania czynności opodatkowanych. Tylko faktura rzetelna od strony podmiotowej i przedmiotowej tzn. dokumentująca rzeczywistą opodatkowaną czynność, wykonaną przez podatnika i udokumentowaną tą fakturą, daje jej odbiorcy uprawnienie do odliczenia wykazanego w niej podatku.

Wszelkie okoliczności faktyczne świadczące o przestępczej lub oszukańczej działalności kontrahenta lub powiązanych z nim osób, które pomimo dołożenia należytej staranności zaistniały lub stały się znane podatnikowi po dokonaniu transakcji, nie powinny mieć wpływu na ocenę jego dobrej wiary. Zdaniem WSA przedsiębiorca powinien zasięgnąć pełniejszej informacji na temat swojego kontrahenta w celu upewnienia się co do jego wiarygodności dopiero, gdy zaistnieją przesłanki, by podejrzewać nieprawidłowości. Trudno oczekiwać od podatnika, aby szczegółowo badał źródło pochodzenia oferowanego mu towaru (skąd towar pochodził na każdym etapie jego wcześniejszego obrotu), w sytuacji gdy podjął podstawowe kroki do zweryfikowania legalności działania kontrahenta, od którego ten towar miał nabyć.

Zgodnie z tezą orzeczenia, podmiot prowadzący działalność gospodarczą ma prawo poszerzać swoją działalności o nową ofertę, co wynika z biznesowych decyzji i kalkulacji zmierzających do osiągania zysków i nie zawsze musi mieć to na celu dokonanie wyłudzeń podatkowych.

Podobny pogląd wyraża w swoim orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: TSUE), zgodnie z którym dla stwierdzenia nadużycia wymagane jest, aby po pierwsze transakcje skutkowały uzyskaniem korzyści podatkowej i po drugie, aby z ogółu obiektywnych okoliczności wynikało, iż zasadniczym celem tych transakcji było uzyskanie takich korzyści.

Zdaniem TSUE^[2] nie zgodna jest z Dyrektywą Rady 2006/112/WE^[3], odmowa przez organ podatkowy podatnikowi prawa do odliczenia kwoty należnego podatku od wartości dodanej kwoty tego podatku należnego lub zapłaconego z tytułu świadczonych mu usług z powodu, iż wystawca faktur dotyczących danej usługi lub jeden z jego usługodawców dopuścił się nieprawidłowości, bez udowodnienia przez organ podatkowy na podstawie obiektywnych przesłanek, iż podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała się z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu.

Trybunał wskazał w wyroku, że jeżeli podmiot gospodarczy podjął wszelkie działania, jakich można od niego w sposób uzasadniony oczekiwać, w celu upewnienia się, że transakcje w których uczestniczy nie wiążą się z wyłudzeniem zwrotu podatku VAT, można domniemywać legalność tych transakcji - bez ryzyka utraty prawa do odliczenia naliczonego podatku VAT. Przezorny przedsiębiorca, zdaniem Trybunału w sytuacji istnienia przesłanek by podejrzewać nieprawidłowości lub naruszenie prawa, powinien (ale zależnie od okoliczności konkretnego przypadku) zasięgnąć informacji na temat podmiotu, u którego zamierza nabyć towary lub usługi. Trybunał wskazał, iż organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, aby podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć – czy jest podatnikiem, dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji, jest w stanie je dostarczyć oraz wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT – w celu upewnienia się, że podmioty działające na wcześniejszych etapach obrotu nie dopuszczają się nieprawidłowości lub przestępstwa, albo żeby podatnik posiadał potwierdzające to dokumenty.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.2021.685 t.j.)

--

^[1] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt I SA/Bk 600/16

^[2] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 czerwca 2012 r., w połączonych sprawach C-80/11 i C*142/11

^[3] Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku wartości dodanej