Art. 128 kodeksu pracy stanowi, że czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Pracą zmianową jest wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni. Do celów rozliczania czasu pracy pracownika przez dobę, należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go czasem pracy. Przez tydzień, należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.
Art. 775 § 1 Kodeksu pracy stanowi, iż pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.
Stan faktyczny[1]
Pan X był zatrudniony na czas nieokreślony w spółce S, stanowisko na którym był zatrudniony wymagało okazjonalnych podróży służbowych. Pewnego dnia rozwiązał umowę o pracę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. W okresie zatrudnienia Pan X odbył wiele podróży służbowych. Z tego tytułu domagał się od swojego pracodawcy wypłaty wynagrodzenia w godzinach nadliczbowych.
Zagadnienie prawne:
Czy Pan X może domagać się wliczenia do czasu pracy, czasu podróży w delegację i tym samym otrzymania wynagrodzenia za ten czas?
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego[2]:
Czas dojazdu i powrotu z miejscowości stanowiącej cel pracowniczej podróży służbowej oraz czas pobytu w tej miejscowości nie są pozostawaniem do dyspozycji pracodawcy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, lecz w zakresie przypadającym na godziny normalnego rozkładu czasu pracy podlegają wliczeniu do jego normy (nie mogą być od niej odliczone), natomiast w zakresie wykraczającym poza rozkładowy czas pracy mają w sferze regulacji czasu pracy i prawa do wynagrodzenia doniosłość o tyle, o ile uszczuplają limit gwarantowanego pracownikowi czasu odpoczynku.
Stan prawny:
Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, przy czym wynagrodzenie przysługuje w zasadzie tylko za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko, wówczas gdy przepisy prawa tak stanowią. Pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy nie rodzi samo przez się obowiązku zapłaty wynagrodzenia.
Odbywanie podróży służbowej jest specyficzną formą szeroko rozumianego pozostawania w dyspozycji pracodawcy, lecz nie będzie to ,,pozostawanie w dyspozycji’’ w rozumieniu art. 128 § 1 k.p., który wymaga przebywania (fizycznej obecności) w zakładzie pracy lub innym miejscu pracy, które w zamyśle pracodawcy jest wyznaczone (przeznaczone) ,,do wykonywania pracy’’. Pod pojęciem podróży pracowniczej, nazywanej tradycyjnie podróżą ,,służbową’’ (,,delegacja’’), rozumie się wykonywanie – określonych przez pracodawcę – zadań (czynności) poza miejscowością stanowiącą siedzibę pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, w terminie i w miejscu wskazanym w poleceniu wyjazdu służbowego.
Czas typowej podróży służbowej, niezależnie od tego czy przypada na dobową normę czasu pracy czy też wykracza poza jej ramy, nie jest w swym założeniu i przeznaczeniu czasem pracy.
Pracodawca jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia pracownikowi, który odbywa podróż służbową w ramach dobowej normy czasu pracy. Natomiast odbywanie przez pracownika na polecenie przełożonego podróży służbowej poza czasem pracy nie przekształca jej w pracę, ani w czas pracy w rozumieniu art. 128 k.p. W takiej sytuacji pracodawca nie jest zobowiązany do zapłaty pracownikowi wynagrodzenia. Natomiast w obu przypadkach pracodawca zobowiązany jest do pokrycia kosztów podróży służbowej (art. 775 § 1 k.p.).
Pan X może więc domagać się wliczenia do czasu pracy, czasu podróży w delegację, jeżeli podróżował w swoich ,,rozkładowych’’ godzinach pracy np. 9 - 17, a tym samym może domagać się wynagrodzenia. Jeżeli natomiast Pan X podróżował poza nim to za czas, który poświęci na dojazd i powrót, nie będzie mu przysługiwał czas wolny, dodatkowe wynagrodzenie, ani dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, a jedynie zwrot kosztów samej podróży (np. koszt zakupu biletu).
Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy pracownik w czasie dojazdu w podróży służbowej rzeczywiście pracuje np. kierowca, który prowadzi samochód albo pracownik z konieczności (obowiązku, na polecenie) sporządzający w pociągu dokument służbowy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy: Dz.U.2022.1510 t.j..
--
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 r., sygn. akt II PK 265/04
[2] Ibidem.
