Pytanie z dnia 12 marca 2015
Przedstawiony problem prawny: Prowadzenie działalności gospodarczej przy jednoczesnym zatrudnieniu - stosunku pracy, a wysokość składek ZUS.
Odpowiedź na problem prawny:
Co do zasady przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zobligowany jest do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. W przypadku pierwszych 24 miesięcy działalności możliwe jest płacenie obniżonych składek (tzw. składek preferencyjnych), przy czym decyzję o tym należy podjąć od razu przy pierwszym zgłoszeniu do ubezpieczeń ZUS. Na przedsiębiorcy ciąży ponadto obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne (płatne do 10 każdego miesiąca i to niezależnie od czasu trwania działalności na rynku).
Pracownik zatrudniony u przedsiębiorcy podlega obowiązkowi ubezpieczenia od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. W związku z zawarciem umowy o pracę płatnik składek (pracodawca) ma obowiązek dokonać zgłoszenia osoby zatrudnionej do ZUSu. Z technicznego punktu widzenia to właśnie przedsiębiorca opłaca powyższe składki (koszty rozkładają się jednak częściowo na pracodawcę, a częściowo na pracownika z wyjątkiem składki chorobowej, której koszty w pełni ponosi wyłącznie pracownik).
Odrębnie traktowani mogą być pracownicy etatowi, będący jednocześnie przedsiębiorcami, o ile spełnią odpowiedni warunek związany z wysokością wynagrodzenia wynikającą z umowy o pracę, o czym mowa niżej. W omawianym przypadku dochodzi bowiem do tzw. zbiegu tytułów ubezpieczeń, a więc dana osoba spełnia jednocześnie warunki do objęcia jej obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym z więcej, niż jednego stosunku prawnego. Osoba taka podlega więc już obowiązkowo ubezpieczeniu z racji stosunku pracy, co oznacza, iż nie będzie musiała opłacać składki ubezpieczenia społecznego po raz drugi (jako przedsiębiorca). W praktyce oznacza to, iż po zarejestrowaniu działalności, przedsiębiorca pracujący już jednocześnie na tzw. „etacie” musi złożyć w ZUSie właściwym formularz w ciągu 7 dni od rejestracji swojej działalności, co zapewni mu korzystniejsze traktowanie, a więc płacenie niższych składek od tych, które płacą pozostali przedsiębiorcy, jednakże po spełnieniu następującego warunku – umowa o pracę owego przedsiębiorcy musi opiewać co najmniej na kwotę minimalnego wynagrodzenia (w 2014 r. – 1680zł, w 2015 r. – 1750 zł). W przypadku spełnienia tej przesłanki przedsiębiorca zostaje nie ma obowiązku samodzielnego opłacania składek ubezpieczeń społecznych z tytułu działalności gospodarczej (nadal opłacać będzie je pracodawca w ramach stosunku pracy, jako obowiązkowego tytułu do ubezpieczenia społecznego), a zobligowany będzie jedynie do opłacania składki zdrowotnej. Obowiązek ten należy bowiem opłacać z obu tytułów – stosunku pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Wskazujemy, iż także zbieg tytułów ubezpieczenia w przypadku, gdy dana osoba najpierw zakłada działalność gospodarczą a dopiero później decyduje się na zatrudnienie u innego przedsiębiorcy na tzw. „etacie” - pod warunkiem ustalenia wysokości wynagrodzenia na co najmniej minimalne - oznacza, że zostanie objęta jedynie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z tytułu umowy o pracę, a nie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (płacenie składek jest jednak dobrowolne).
Rekomendacje:
1.Zwracamy uwagę, iż w przypadku zdecydowania się na podjęcie działalności gospodarczej przy jednoczesnym zatrudnieniu w ramach stosunku pracy, działalność owa nie może być konkurencyjną względem działalności pracodawcy (stanowić to może podstawę do rozwiązania umowy przez pracodawcę z winy pracownika).
2.Podobnie należy upewnić się, iż w umowie o pracę nie została zawarta klauzula o szerszym zakazie konkurencji, której naruszenie także mogłoby stanowić podstawę do rozwiązania umowy przez pracodawcę z winy pracownika.
3.„Przedsiębiorca etatowy” nie może wykorzystywać swojej etatowej pozycji do prowadzenia własnej działalności gospodarczej, oraz załatwiać spraw firmy w godzinach pracy u pracodawcy.
4.Co do zasady nie istnieje obowiązek informowania pracodawcy o podjęciu działalności gospodarczej, jednakże co innego może być zastrzeżone w regulaminie pracy lub w samej umowie o pracę – rekomendujemy więc uprzednie ponowne sprawdzenie ich treści. Przykładowo urzędnicy administracji państwowej i samorządowej muszą uzyskać uprzednią zgodę od pracodawcy.
5.Mimo, że osoba jednocześnie prowadząca firmę i pracująca na „etacie” nie musi opłacać składek społecznych, to pod względem składek preferencyjnych jest traktowana przez ZUS tak, jak każdy inny przedsiębiorca. Oznacza to, że 24-miesięczny okres tzw. "małego ZUS-u" upływa, mimo że w praktyce przedsiębiorca nie korzysta z jego zalet. Jeżeli zaś przedsiębiorca zrezygnuje w danym momencie z etatu i skupi się wyłącznie na prowadzeniu działalności gospodarczej, będzie mógł opłacać preferencyjne składki wyłącznie po spełnieniu następujących warunków:
- przedsiębiorca nie prowadził działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 5 lat,
- nie upłynął okres 24 pełnych miesięcy od założenia firmy,
- przedsiębiorca nie świadczy na rzecz byłego pracodawcy usług o podobnym charakterze, co czynności, które wykonywał na „etacie”.
6.Wskazujemy, iż przedsiębiorca pracujący na „etacie” ma obowiązek opłacenia składki zdrowotnej (dodatkowo prócz tej opłaconej przez pracodawcę) w wysokości 279,41 zł (w roku 2015). W praktyce wysokość ta może ulec zmniejszeniu poprzez odjęcie większej części składki zdrowotnej od podatku dochodowego (w roku 2015 od podatku będzie można odjąć kwotę 240,60 zł). Odliczeń dokonuje się na koniec roku lub na bieżąco, obniżając zaliczkę na podatek dochodowy za okres, w którym składka została opłacona. Jednakże to nie wszystko, albowiem składkę zdrowotną można odejmować od podatku dochodowego dotyczącego różnych źródeł, w tym umowy o pracę. Rekomendujemy więc, aby w przypadku gdy działalność (szczególnie w początkowym okresie) nie przynosi wysokich dochodów, a tym samym podatek dochodowy z tego tytułu jest na tyle niski, iż nie pozwala na odliczenie składki zdrowotnej, dokonać odjęcia od podatku zapłaconego właśnie z umowy o pracę.
Podstawa prawna:
1.Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. 2015 poz. 121);
2.Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz. U. 2008 nr. 164 poz. 1027).
