Udostępnianie utworów w lokalu przedsiębiorstwa

Jeżeli w swoim sklepie, hotelu, pubie, restauracji, gabinecie kosmetycznym, zakładzie fryzjerski umilasz klientom spędzany w lokalu czas odtwarzając utwory muzyczne, programy radiowe i inne możesz być zobowiązany do zapłaty z tego tytułu stosownego wynagrodzenia autorskiego. W przedstawionym przykładzie na podstawie orzecznictwa polskiego, jak i Trybunału Sprawiedliwości UE wyjaśniamy kiedy będziesz miał taki obowiązek oraz w jakich okolicznościach nie będziesz zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia.

 

Rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego:

Uregulowanie art. 24 ust. 2 u.p.a.p.p.(przyp. wł. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych) przyznaje posiadaczowi urządzenia służącego do odbioru programu radiowego możliwość zwolnienia się od obowiązku zapłaty za korzystanie z nadawanych w programach radiowych utworów wynagrodzenia twórcy, jeżeli wykaże, że z odbiorem tego programu nie łączy się osiąganiem korzyści majątkowych.

 

Stan faktyczny:

Pan Ignacy prowadził działalność gospodarczą w ramach, której prowadził restaurację „U Ignacego”. Restauracja była czynna od poniedziałku do soboty od godz.: 11:00 do 18:00. Za pomocą zwykłej wieży zakupionej w 1995 r., ustawionej w okolicy baru odbierane były programy radiowe. Jakość odbioru była bardzo niska z uwagi na szumy i zakłócenia, a odbiór programów był nieregularny. W lokalu ustawione były dwa głośniki, jeden w kuchni, skierowany do jej wnętrza, a drugi na półce przy barze, w kierunku barmana.

Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi wytoczyła powództwo przeciwko Panu Ignacemu podnosząc, iż w prowadzonej przez siebie restauracji publicznie odtwarza za pomocą urządzeń mechanicznych i elektronicznych utwory słowno-muzyczne bez uzyskania wymaganej prawem uprzedniej zgody autorów lub reprezentującej ich organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi dochodziła od Pana Ignacego zapłaty wynagrodzenia autorskiego ustalonego w najniższej wysokości w oparciu o Tabele Stawek Wynagrodzeń Autorskich.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2021.1062 t.j.) (Prawo autorskie)
• Dyrektywa 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (OJ L 376, 27.12.2006, p. 28–35)

 

Rozstrzygane zagadnienie:

Czy Pan Ignacy naruszył autorskie prawa majątkowe twórców przez odbieranie i odtwarzanie, mimo niezawarcia umowy licencyjnej, utworów muzycznych i słowno-muzycznych, nadawanych w programach radiowych w przytoczonych okolicznościach faktycznych?

 

Rozstrzygnięcie:

Prawo autorskie określa uprawnienie twórcy do korzystania z utworu jako wyłączne, skuteczne względem wszystkich prawo do decydowania o każdej formie korzystania z niego oraz do wynagrodzenia za to korzystanie (art. 17 Prawa autorskiego). Przy czym, w przypadkach przewidzianych ustawą może on być pozbawiony możliwości zakazania innym podmiotom korzystania z rozpowszechnionego utworu. W takich sytuacjach, co do zasady powinien otrzymywać wynagrodzenie.

Ograniczenie prawa twórcy do wynagrodzenia wprowadza art. 24 ust. 2 Prawa autorskiego, który stanowi, iż posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych. Często jest tak, iż muzyka lub program odtwarzany w lokalu ma na celu uatrakcyjnienie konsumentom pobytu, może wpłynąć na decyzje konsumenckie, a czasem stanowi wyłączny motyw ich przyjścia do danego lokalu. Włączenie odbioru utworów w prowadzoną działalność zarobkową oznaczać, więc będzie często osiąganie korzyści majątkowych w sposób pośredni i tym samym będzie miało cel komercyjny. Korzystanie z utworów dla realizacji celów komercyjnych stanowi jeden z elementów prowadzonej działalności gospodarczej i łączy się z osiąganymi korzyściami majątkowymi. To z kolei powoduje, iż powstałaby konieczność zawarcia stosowanej umowy z organizacją zarządzania prawami autorskimi albo autorem i zapłaty wynagrodzenia autorskiego za odtwarzanie i wykorzystywanie utworów. Pobieraniem takiego wynagrodzenia trudnią się organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Jednakże w niniejszej sprawie, Pan Ignacy udowodnił, iż program radiowy nie był odbierany w sposób ciągły, był niewyraźnie słyszalny, odbiornik był niskiego standardu, jakość odbioru słaba, brak było również profesjonalnej instalacji, a nawet anteny, usytuowanie odbiornika i głośników miało zapewnić słyszalność programów dla Pana Ignacego i współpracowników. W zawiązku z tym, sąd przyjął, że Pan Ignacy odbierał programy radiowe na użytek własny i osób z nim współpracujących, w okolicy ich stanowisk pracy, zaś dotarcie do konsumentów było przypadkowe.

Sąd stwierdził, że umieszczenie odbiornika radiowego w restauracji Pana Ignacego związane było ze słuchaniem programu przez niego i personel przy ich stanowiskach pracy, a posiadany sprzęt nie był w stanie zapewnić słyszalności programów na terenie całej restauracji, w szczególności części przeznaczonej dla klientów. Mogło się zdarzyć, że konsumenci usłyszeli jakieś fragmenty audycji radiowej, czego nie można jednak utożsamiać z odtwarzaniem nadawanego programu radiowego. Sąd wskazał jednocześnie, iż co prawda dla ustalenia czy zachodzą przesłanki z art. 24 ust. 2 Prawa autorskiego nie ma znaczenia ciągłość odbioru programu radiowego, czy też ewentualny brak satysfakcji konsumentów, a odbiór utworu, czy też jego potencjalna możliwość, nadawanego w ramach programu radiowego za pomocą urządzenia służącego do tego celu w lokalu gastronomicznym ocenić należy jako publiczne odtworzenie, to jednak nie można odnieść tego do restauracji Pana Ignacego, na takie odtwarzanie nie zezwalało posiadane przez niego urządzenie i sposób korzystania z niego.

W przedstawionym przypadku sąd nie znalazł podstaw do przyjęcia, że zachęcanie do korzystania z restauracji oparte było na zapewnieniu możliwości słuchania programu radiowego, czy też że program ten stanowił element przeważający przy wyborze miejsca spożycia posiłku, a zatem nie łączyło się z nim osiąganie korzyści majątkowej. Pan Ignacy nie był zatem zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia.

W przedstawionym przykładzie, sąd uznał, iż Pan Ignacy nie dopuścił się naruszenia autorskich praw majątkowych, gdyż w niniejszej sprawie zaszły szczególne okoliczności i Panu Ignacemu udało się udowodnić, iż nie osiąga z tytułu odbioru programów radiowych korzyści majątkowych. Co do zasady w każdej działalności gospodarczej np. w restauracjach, klubach muzycznych, sklepach, obiektach sportowych, zakładach fryzjerskich na odtwarzanie utworów muzyczny i innych uatrakcyjniających pobyt w danym lokalu lub stanowiącym jego główną atrakcję, przedsiębiorcy powinni zawrzeć umowę z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i uiszczenia stosownego wynagrodzenia.

Warto przytoczyć tu również wyroki Trybunału Sprawiedliwości z 15 marca 2012 r. C-135/10 w sprawie SCF Consorzio Fonografici przeciwko Marcowi Del Corso oraz C-162/10 w sprawie Phonographic Performance (Ireland) Limited przeciwko Irlandii i Attorney General dotyczące m.in. właśnie publicznego odtwarzania fonogramów i obowiązku zapłaty na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi stosownego wynagrodzenia. Trybunał w sprawie C-162/10 stwierdził, że odtwarzanie fonogramów w pokojach hotelowych stanowi publiczne udostępnianie fonogramów w rozumieniu art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, co rodzi obowiązek uiszczenia z tego tytułu stosownego wynagrodzenia. W szczególności Trybunał wskazał, że działania podmiotu świadczącego usługi hotelarskie umożliwiające jego klientom dostęp do utworu nadawanego drogą radiowo-telewizyjną należy traktować jako dodatkową usługę, świadczoną w celu uzyskania korzyści, ponieważ oferowanie tej usługi ma wpływ na standard zakładu, a co za tym idzie – przekłada się ono na cenę pokoju. Podobnie Trybunał uznał, że transmisja przez prowadzącego zakład gastronomiczny nadawanych utworów jest dokonywana w celu wywarcia wpływu i może wywrzeć wpływ na frekwencję w tym lokalu i ostatecznie na jego rezultaty ekonomiczne. Natomiast już odtwarzanie fonogramów w gabinecie stomatologicznym (sprawa C-135/10) nie stanowi już „publicznego udostępniania” wobec czego dentysta odtwarzający fonogramy w swoim prywatnym gabinecie nie ma obowiązku zapłaty takiego wynagrodzenia. Trybunał trafnie zauważył, iż dentysta, który odtwarza fonogramy w obecności pacjentów jako muzykę tła podczas zabiegów, nie może rozsądnie ani oczekiwać zwiększenia liczby klientów swojego gabinetu tylko z powodu tego odtwarzania, ani podwyższać ceny wykonywanych przez siebie zabiegów. W rezultacie takie odtwarzanie nie może samo w sobie mieć jakiegokolwiek wpływu na dochody dentysty.

Pamiętaj, więc, iż jeżeli chcesz w swoim lokalu umożliwić klientom słuchanie programów radiowych, utworów muzycznych i innych, to takie jej publiczne odtwarzanie co do zasady pociąga za sobą konieczność zawarcia umów licencyjnych ze stowarzyszeniami reprezentującymi twórców i ponoszenie opłat. Nie będziesz obowiązany do zapłaty wynagrodzenia, jeżeli jako posiadacz odbiornika radiowego czy telewizyjnego umieszczonego w miejscu ogólnie dostępnym wykażesz, że odbiór programu przez klientów sklepu nie łączy się, chociażby pośrednio, z osiąganiem przez Ciebie korzyści majątkowych.Wykazanie powyższych okoliczności będzie wymagało Twojego aktywnego uczestnictwa w procesie bowiem to na Tobie ciążył będzie ciężar przedstawienia dowodów.