Określenie ceny nabycia poprzez koszt wytworzenia

Użytkownik zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej związanej z przekazaniem nieruchomości na cele prywatne. Chciałby się dowiedzieć, jak dokumentować i księgować przekazanie mieszkania na cele prywatne oraz jak określić cenę nabycia poprzez koszt wytworzenia.

 

Podstawa opodatkowania 

Zgodnie z zasadą ogólną, wyrażoną w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, podstawę opodatkowania stanowi wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Gramatyczna (literalna) wykładnia treści art. 29a ust. 1 ustawy o VAT musi prowadzić do wniosku, że to do stron czynności należy ustalenie ceny będącej podstawą opodatkowania VAT. Jest to autonomiczne uprawnienie podatnika VAT, który nie jest w tym zakresie limitowany. W rezultacie może on co do zasady w sposób dowolny ustalić wartość należnego mu od nabywcy z tytułu wykonania danej czynności wynagrodzenia. Jak podkreślono to niejednokrotnie w orzecznictwie, w tym Trybunału Sprawiedliwości, z punktu widzenia VAT istotna jest subiektywna, tj. uznana (zaakceptowana) przez strony transakcji, ekwiwalentność ich świadczeń. Nie musi się ona zatem kształtować na poziomie rynkowym, jeżeli między stronami nie ma powiązań, o których mowa w art. 32 ustawy o VAT. Na gruncie przepisów o VAT istnieje bowiem swoiste domniemanie, że podmioty gospodarcze działają w celu osiągnięcia zysku, a więc obniżenie ceny zasadniczo nie leży w interesie komercyjnie działających przedsiębiorstw.

 

Sprzedaż towarów poniżej ceny rynkowej

Względy biznesowe często determinują sprzedaż towarów poniżej ich wartości rynkowej, np. w celu zachęcenia klientów do dalszej współpracy albo zakupu innych usług (towarów) oferowanych przez sprzedawcę. W tym stanie rzeczy aprobująco należy wypowiedzieć się w kwestii opodatkowania tzw. sprzedaży premiowej, jeżeli tylko ustalona przez strony niższa cena ma swoje uzasadnienie ekonomiczne (por. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 26.08.2011 r., IBPP1/443-797/11/AZb, LEX nr 127471; interpretacja indywidualna DKIS z 8.09.2022 r., 0111-KDIB3-1.4012.507.2022.2.WN, LEX nr 653796).

Jedynie wyjątkowo, na zasadzie odstępstwa od powyższej reguły, w niektórych przypadkach, w celu ochrony interesu fiskalnego państwa, organy podatkowe zostały uprawnione do szacowania obrotu do poziomu rynkowego. W Polsce przypadki te zostały ściśle określone w art. 32 ustawy o VAT. W praktyce jednak, mimo że często żadna z wymienionych w tym przepisie przesłanek nie ma w danej sprawie zastosowania, organy podatkowe i tak szacują podstawę opodatkowania np. na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej lub z rzekomego faktu zaniżonej ceny wywodzą negatywne dla strony konsekwencje, np. odmawiają mu prawa do odliczenia VAT naliczonego lub uznają fakturę za pustą, której sprzedawca nie może skorygować. Takie wnioski tylko z powodu rzekomo zaniżonej ceny są zbyt daleko idące. Szacowanie dotyczyć może np. rozliczania nakładów między najemcą a wynajmującym lub bieżącej działalności podatników. Należy zwrócić uwagę na wyrok NSA z 31.01.2012 r., I FSK 454/11, LEX nr 1113117, w którym sąd ten uznał, że odtworzenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania znajduje zastosowanie wyłącznie, gdy brak jest innych dowodów bezpośrednich potwierdzających transakcję. W innym wyroku, z 29.10.2010 r., I FSK 1809/09, LEX nr 744436, Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że „szacowanie podstawy opodatkowania nie jest procesem polegającym na pominięciu rzeczywistej wartości transakcji dokonanych przez podatnika, lecz jest to działanie mające na celu jedynie odtworzenie tej wartości”. Szacowanie podstawy opodatkowania przez organ podatkowy z założenia powinno stanowić wyjątek od zasady wyrażonej w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT (por. wyrok NSA z 31.01.2012 r., I FSK 480/11, LEX nr 1113119), co często jest przedmiotem uchybień organów podatkowych.

Odpłatność może przybrać formę świadczenia rzeczowego (barter). Przykładem jest sponsoring w zamian za reklamę, gdzie otrzymywane przez sponsorowanego pieniądze, usługi lub rzeczy traktuje się jak wynagrodzenie za świadczoną przez niego usługę reklamy. Wówczas podstawą opodatkowania jest wartość towaru lub usługi, jaką podatnik otrzymuje w zamian za swoje świadczenie (por. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 30.01.2014 r., IPTPP1/443-854/13-2/MW, LEX nr 216155). W sytuacji gdy wynagrodzenie za usługę budowlaną (prace rozbiórkowe) należne w pieniądzu zostało obniżone w zamian za przekazanie usługodawcy materiałów pochodzących z rozbiórki, zasadna jest konkluzja, że doszło do odpłatnej zamiany usług budowlanych na towary. Nie można w takiej sytuacji uznać, że doszło do obniżenia wartości robót (por. wyrok NSA z 14.03.2016 r., I FSK 1542/14, LEX nr 2002977). Warto w tym miejscu dodać, że usługa rozbiórki i możliwość późniejszej sprzedaży towarów rozbiórkowych (np. złomu) może stanowić odrębne świadczenia: usługa – po stronie usługodawcy, i dostawa – po stronie usługobiorcy, właściciela nieruchomości i ruchomości z nią związanych (por. wyrok TSUE z 10.01.2019 r., w sprawie C-410/17, A Oy, przy udziale Veronsaajien oikeudenvalvontayksikkö, EU:C:2019:12).

Warunkiem uznania pewnego świadczenia (elementu wynagrodzenia) za podstawę opodatkowania VAT powinno ono być adresowane do podatnika, a nie podmiotu trzeciego. Przykładowo, zdaniem DKIS nie wchodzi do podstawy opodatkowania VAT podatnika (restauracji) dobrowolne napiwki klientów przeznaczone dla konkretnych kelnerów, od których podatnik nie potrąca sobie żadnej „swojej” części. Będzie już elementem podstawy opodatkowania VAT usługi restauracyjnej napiwek wliczony w cenę, doliczany do każdego zamówienia jako np. 10% ceny.

Na koniec ponownie wskazujemy, że Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości dr. Bogusława Federa świadczy bezpłatną pomoc na rzecz mikro i małych przedsiębiorców. Takie działania wynikają z celów statutowych Fundacji, która nie pobiera opłat a swoje działania. Jednakże należy wskazać, że w ramach udzielanych bezpłatnych porad prawnych Fundacja nie realizuje indywidualnych zleceń. Zgodnie z Regulaminem E-Punktu Konsultacyjnego udostępnionego w serwisie mikroporady.pl porady prawne obejmują jedynie odpowiedzi na zadane przez użytkowników pytania i dotyczą informacji o aktualnym stanie prawnym oraz zmian w przepisach obowiązujących w Polsce, jednak nie obejmują swym zakresem porad z zakresu prawa podatkowego. W celu uzyskania kompleksowej porady dotyczącej indywidualnego udokumentowania przesunięcia nieruchomości z działalności gospodarczej na cele prywatne rekomendujemy kontakt z biurem księgowym lub doradcą podatkowym.

 

Pamiętaj!

Wpisz nasz KRS 0000318482 w Deklaracji Podatkowej PIT.

Wyszukaj:

Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości Fundacja dr Bogusława Federa

w  https://www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/

 

Dziękujemy

Stan prawny na dzień: 26 marca 2024 r.

 

Podstawa prawna:

1)      Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361).