Stanowisko: Członka Zarządu w TFI

Użytkownik serwisu zdał pytanie o zakres odpowiedzialności majątkowej członka Zarządu TFI i czy można się przed nią zabezpieczyć.

Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.

1. Forma prawna TFI a odpowiedzialność członka zarządu

Odpowiedzialność majątkowa członka zarządu Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (dalej jako „TFI”) jest regulowana szeregiem przepisów rozsianych w ramach wielu szczegółowych ustaw. Odpowiedzialność ta dotyczy zarówno powstania w pewnych okolicznościach szkód po stronie spółki, akcjonariuszy, wierzycieli, jak również niewywiązania się przez TFI z obowiązków podatkowych lub informacyjnych. W pierwszej kolejności należy pokreślić, że dla oceny zakresu tej odpowiedzialności kluczowe jest ustalenie formy prawnej w jakiej funkcjonują TFI. Kwestię tą przesądza art. 38 ust 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (dalej jako „UFI”), zgodnie z którym TFI może być wyłącznie spółka akcyjna z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która uzyskała zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego (dalej jako „KNF”) na wykonywanie działalności przez TFI (art. 45 ust. 1 UFI). Powyższe oznacza, że odpowiedzialność członka zarządu TFI warunkowana jest w pierwszej kolejności zasadami ogólnymi dotyczącymi odpowiedzialności członków zarządu spółek akcyjnych.

2. Odpowiedzialność na gruncie ksh

Kodeks Spółek handlowych przewiduje szeroki katalog sytuacji, za które członek zarządu spółki akcyjnej będzie ponosił osobistą odpowiedzialność majątkową. Wskazując tylko najważniejsze z nich należy podkreślić, że zgodnie z art. 483 § 1 ksh członek zarządu odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba że nie ponosi winy. Przy ocenie tej odpowiedzialności należy zgodnie z par. 2 wskazanego przepisu brać pod uwagę fakt, że członek zarządu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, a zatem dotyczy go podwyższony standard staranności. Co więcej w wypadku wytoczenia przez spółkę powództwa w tym zakresie, zgodnie z art. 487 KSH, członkowie zarządu nie mogą powoływać się na uchwałę walnego zgromadzenia udzielającą im absolutorium ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie.

Członkowie zarządu ponoszą też odpowiedzialność w wyniku nieprawidłowego potwierdzenia wysokości wkładów na kapitał zakładowy spółki. Zgodnie z art. 479 KSH, członkowie zarządu odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez trzy lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego, jeżeli umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu wskazującym, że:

• wymagane statutem wpłaty na akcje oraz wkłady niepieniężne zostały dokonane zgodnie z prawem lub
• wniesienie tych wkładów do spółki jest zapewnione zgodnie z postanowieniami statutu przed upływem terminu określonego w art. 309 § 3 KSH
• wkłady na akcje zostały wniesione, a w przypadku, gdy wniesienie wkładów niepieniężnych ma nastąpić po zarejestrowaniu podwyższenia kapitału, że przejście tych wkładów na spółkę jest zapewnione w terminie określonym w uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego.

3. Odpowiedzialność na zasadach ogólnych

Zgodnie z art. 490 KSH wskazane wyżej przepisy kodeksu spółek handlowych nie wyłączają możliwości akcjonariuszy oraz innych osób do dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Należy przez to rozumieć w szczególności odpowiedzialność cywilną:

• ex contractu określoną w art. 471 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi;
• ex delicto określoną w art. 415 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

W związku z powyższym brak należytej staranności członka zarządu spółki akcyjnej w zarządzaniu tą spółką prowadzący do powstania szkody po stronie na przykład kontrahenta lub akcjonariuszy spółki, może narażać go na próbę dochodzenia roszczeń przez te osoby. Wykazanie zachodzenia przesłanek takiej odpowiedzialności po stronie członka zarządu niekoniecznie jest proste, ale jest prawnie możliwe.

4. Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

Dodatkowo członkowie zarządu spółki akcyjnej, a zatem z mocy prawa zarząd każdego TFI, ponoszą odpowiedzialność w zakresie zaległości podatkowych zarządzanych spółek. Zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej członkowie zarządu spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2020 r. poz. 814) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne, albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje co do zasady zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

5. Odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Członek zarządu spółki akcyjnej zgodnie z art. 21 ust 3 ustawy Prawo upadłościowe, odpowiada również za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości spółki, chyba że nie ponosi w tym zakresie winy. W praktyce oznacza to, że jeżeli w wyniku zawinionego zaniedbania powyższego obowiązku przez członka zarządu, dojdzie do powstania szkody (na przykład w formie uniemożliwienia zaspokojenia wierzycieli spółki) będzie on odpowiedzialny za jej pokrycie. Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się w momencie kiedy spółka staje się niewypłacalna, można zatem w uproszczeniu przyjąć, że członek zarządu odpowiada w takim wypadku osobiście za niezaspokojone zobowiązania spółki.

6. Odpowiedzialność wynikająca z Ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi

Wreszcie należy podkreślić, że specyficzne zasady odpowiedzialności wynikają również z regulacji Ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Już na wstępie należy podkreślić ze ustawa ta podwyższa wymagania dotyczące członków zarządu TFI. Zgodnie z art. 42 ust 4 UFI w skład zarządu towarzystwa mogą wchodzić wyłącznie osoby posiadające nieposzlakowaną opinię w związku ze sprawowanymi funkcjami, wiedzę, kompetencje i doświadczenie niezbędne do skutecznego, prawidłowego i ostrożnego zarządzania towarzystwem, z uwzględnieniem zakresu, skali i złożoności prowadzonej działalności. Ten podwyższony standard wpływa oczywiście następnie na ocenę należytej staranności działania członka zarządu w rozumieniu powołanych wyżej regulacji.

W świetle wskazanej wyżej możliwości ponoszenia za ewentualne zobowiązania spółki odpowiedzialności należy też podkreślić, że samo TFI zgodnie z art. 64 ust. 1 UFI odpowiada wobec uczestników zbiorczego portfela papierów wartościowych oraz uczestników funduszu inwestycyjnego za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem swoich obowiązków w zakresie zarządzania zbiorczym portfelem papierów wartościowych lub funduszem i jego reprezentacji, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków jest spowodowane okolicznościami, za które towarzystwo odpowiedzialności nie ponosi. Odpowiedzialność TFI, zgodnie z wskazanymi wyżej zasadami, może następnie rzutować na odpowiedzialność samych członków zarządu.

Ponadto UFI zawiera odrębne regulacje karne dotyczące bezpośrednio członków zarządu TFI. Zgodnie z art. 230a ust 1 UFI, KNF może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 100 000 zł na odpowiedzialnego w tym zakresie członka zarządu, jeżeli TFI w przypadku wydania decyzji o (i) cofnięciu zezwolenia na wykonywanie działalności przez towarzystwo lub (ii) wygaśnięcia takiego zezwolenia, lub (iii) cofnięcia zezwolenia na zarządzanie alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi lub (iv) wygaśnięcia takiego zezwolenia, nie wydaje niezwłocznie depozytariuszowi uprawnionemu do reprezentacji funduszu inwestycyjnego zgodnie z art. 68 ust. 1 lub 1c UFI dokumentów oraz innych nośników informacji dotyczących funduszu inwestycyjnego, którym zarządzało towarzystwo, utrudnia wydanie tych dokumentów lub nośników informacji, odmawia potwierdzenia kopii tych dokumentów lub nośników informacji za zgodność z oryginałem lub, w przypadku gdy takie dokumenty lub nośniki informacji znajdują się w posiadaniu osoby trzeciej, nie podejmuje niezwłocznie czynności mających na celu odebranie tych dokumentów i informacji i przekazanie ich depozytariuszowi uprawnionemu do reprezentacji funduszu inwestycyjnego.

Dodatkowo należy zauważyć, że ustawa zawiera przepisy karne obejmujące nienależyte działania w zakresie objętym co do zasady zakresem obowiązków członków zarządu. Zgodnie z art. 288a 1 UFI kto, będąc odpowiedzialnym za informacje zawarte w kluczowych informacjach dla inwestorów, podaje nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane wpływające w istotny sposób na treść informacji, podlega grzywnie do 5 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.

Podsumowując należy zatem wskazać, że osobista odpowiedzialność majątkowa członków zarządu TFI jest bardzo szeroka i zróżnicowana oraz, że nie wyłącza ona również możliwości ponoszenia przez nich odpowiedzialności karnej, za nienależyte wykonywania swoich obowiązków.

Podstawa prawna(stan na dzień 19.04.2021):

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1228 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 605).

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT w 2021.