Kazus przedstawia zagadnienie dotyczące stwierdzenia częściowej niezdolności do wykonywania pracy. Wyjaśnia na ile brak możliwości wykonywania dotychczasowej pracy jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy w sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w swoim zawodzie, bez uprzedniego przekwalifikowania. Znajdziecie w nim Państwo odpowiedź na pytanie czy pracownik który uległ wypadkowi uwzględniając rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy.
Rozpoznawany przypadek:
W dniu 12.12.2010r. Adrian S. uległ wypadkowi samochodowemu wskutek czego doznał złamania trzonu L1 kręgosłupa jednak nie spowodowało to zmian neurologicznych i dysfunkcji kręgosłupa, organ rentowy uznał, że brak jest podstaw do ustalenia częściowej niezdolności do pracy wnioskodawcy, ponieważ nie jest to wystarczający powód do nabycia świadczeń rentowych, w sytuacji gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w swoim zawodzie, bez uprzedniego przekwalifikowania.
Stan prawny:
Częściowa niezdolność do pracy polega na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Doniosłe znaczenie w konstrukcji częściowej niezdolności do pracy (której definicję zawiera art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U.2022.504 t.j.) ma podkreślenie, że chodzi o ocenę zachowania zdolności do wykonywania nie jakiejkolwiek pracy, lecz pracy „zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji”. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 308/11).
Brak możliwości wykonywania dotychczasowej pracy nie jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy w sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w swoim zawodzie, bez przekwalifikowania lub przy pozytywnym rokowaniu co do możliwości przekwalifikowania zawodowego. Inaczej mówiąc, niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 27 stycznia 2012 r., sygn. akt II UK 108/11).
Pojęcie „niezdolność do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji" należy rozumieć jako rzeczywistą utratę zdolności do pracy lub znaczne jej ograniczenie, przy wzięciu pod uwagę możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie pracy. Innymi słowy chodzi o zdolność, a więc potencjalną możliwość wykonywania zatrudnienia, przy uwzględnieniu stopnia naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. W konsekwencji brak możliwości wykonywania dotychczasowej pracy nie jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy w sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w swoim zawodzie, bez uprzedniego przekwalifikowania lub przy pozytywnym rokowaniu co do możliwości przekwalifikowania zawodowego. Jako pracę „zgodną z najwyższym poziomem kwalifikacji" należy traktować taką pracę, która wymaga od osoby ją wykonującej nie tylko sprawności fizycznej, ale przede wszystkim zaangażowania o charakterze intelektualnym, dla którego niezbędny jest odpowiedni poziom wiedzy, a co za tym idzie odpowiedni poziom wykształcenia. (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 19 stycznia 2012 r., sygn. akt I UK 328/11).
Obowiązki pracodawcy
W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, zgodnie z art. 231 k.p. pracodawca jest obowiązany na podstawie orzeczenia lekarskiego do przeniesienia pracownika do innej odpowiedniej pracy nie narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu.
Pracodawca ponadto ma obowiązek do przeniesienia pracownika do innej odpowiedniej pracy - na podstawie orzeczenia lekarskiego – który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został zaliczony do żadnej grupy inwalidów jak wynika z art. 231 k.p.
Jest obowiązany także do niezwłocznego zgłoszenia właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy każdego przypadku rozpoznania choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę (art. 235 § 1 k.p.);
Pracodawca jest obowiązany w razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej jak mówi art. 235 k.p.) do:
- ustalenia przyczyn powstania choroby zawodowej oraz charakteru i rozmiaru zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
- niezwłocznego przystąpienia do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosowanie innych niezbędnych środków zapobiegawczych,
-zapewnienie realizacji zaleceń lekarskich
Pracodawca ma obowiązek do prowadzenia rejestrów odpowiednio zgodnie z art. 234 § 3 k.p. wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby (art. 235 k.p.).Obowiązany jest również do systematycznego analizowania przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosowania właściwych środków zapobiegawczych jak informuje art. 236 k.p.
Pracodawca ma także zgodnie z art. 2373 §1 k.p. obowiązek przestrzegania zakazu dopuszczenia pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przypisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca ma zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie ( art.2373 § 20) . Szkolenia te powinny odbywać się zgodnie z art.2373 § 3 k.p. w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Pracodawca ma obowiązek zaznajomienia pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac, a także wydawania szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy (2374 § 1 i 2 k.p.).Tym samym też nie było przeszkód aby pracodawca dalej zatrudniał pracownika.
Sąd Najwyższy uznał, że doznanie urazu jakiemu uległ Pan Adriana S. nie jest równoznaczne z niemożliwością wykonywania dotychczasowego zatrudnienia. Dopiero zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu stanowią podstawę do przyznania renty inwalidzkiej z tytułu częściowej niezdolności do pracy.