Inne formy handlu w mikro i małym przedsiębiorstwie

Świadczenie usług i prowadzenie handlu na targowiskach lub obwoźnego jest jedną z tradycyjnych form prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, a rozpowszechniane aktualnie nowe formy, takie jak: handel online i zakupy w e-sklepie stają się codziennością. Przedsiębiorca musi jednak zdawać sobie sprawę z tego, że spełnienie się wielu warunków prowadzenia takiej działalności może okazać się o wiele trudniejsze od takiej samej działalności prowadzonej w sposób „tradycyjny". Przedsiębiorca powinien również wiedzieć, że w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, czy umów zawieranych na odległość, a więc także tzw. „przez Internet", uprzywilejowanie konsumenta i zakres obowiązków przedsiębiorcy są znacznie większe.

Usługi i handel obwoźny

Dla zasady podkreślamy, że aby móc świadczyć usługi i prowadzić handel, w tym także w systemie obwoźnym, przedsiębiorca musi rozpocząć działalność, a więc zarejestrować się jako przedsiębiorca i dokonać innych wymaganych prawem czynności w związku z rejestracją działalności. Przede wszystkim osoba chcąca założyć własną działalność, powinna udać się do urzędu miasta lub gminy i złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej, jednocześnie składając wniosek o wpis do rejestru REGON, zgłoszenia płatnika składek ZUS oraz zgłoszenie identyfikacyjne NIP (dane te dotyczą przedsiębiorcy, który po raz pierwszy podejmuje prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej; jest to jedna z najbardziej popularnych form prawnych – obok spółki cywilnej i jawnej). Przedsiębiorca przed rejestracją powinien określić przedmiot i rodzaj działalności, którą zamierza prowadzić. Więcej o tym, jakie czynności musisz podjąć w celu rozpoczęcia działalności przedstawiliśmy w Poradzie: Podejmowanie działalności gospodarczej oraz w Instrukcji: Jaka forma prawna będzie odpowiednia dla Twojej działalności.

Szczegółowe regulacje dotyczące zasad prowadzenia handlu obwoźnego, zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa oraz na odległość, zależą od specyfiki i charakteru sprzedawanych towarów oraz świadczonych usług i są odmienne od reguł obowiązujących przy stacjonarnym handlu, zwłaszcza jeżeli drugą stroną umowy jest konsument. Najważniejsze obowiązki z tym związane reguluje ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, o czym szerzej niżej. Osobno natomiast uregulowane zostały zasady obrotu artykułami żywnościowymi. W związku z faktem, że bardzo często są one przedmiotem handlu z dostawą do domu czy obwoźnego, wskazujemy dwa najważniejsze akty prawne obowiązujące w Polsce, dotyczące tej problematyki, tj. ustawę z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U.2020.2021 t.j.) oraz Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych.

Przedsiębiorca powinien wiedzieć, że w zakresie artykułów żywnościowych organem odpowiedzialnym za rejestrację oraz zatwierdzanie, warunkowe zatwierdzanie, przedłużanie warunkowego zatwierdzenia, zawieszanie oraz cofanie zatwierdzenia zakładów, które m.in. produkują lub wprowadzają do obrotu żywność pochodzenia niezwierzęcego i wprowadzają do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego jest powiatowy inspektor sanitarny. „Zakładem" jest także prywatne przedsiębiorstwo, prowadzące działalność związaną nie tylko z produkcją, ale również dystrybucją żywności. W definicji tej mieści się zatem również przedsiębiorca prowadzący działalność polegającą na obwoźnym handlu żywnością. Powiatowy inspektor sanitarny właściwy ze względu na siedzibę przedsiębiorcy prowadzącego obwoźną działalność prowadzi rejestr zakładów, które podlegają urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zarejestrowany przedsiębiorca musi liczyć z kontrolami swojej działalności, przeprowadzanymi przez odpowiednie jednostki.

W odniesieniu do obiektów lub urządzeń ruchomych i tymczasowych (z tymi najczęściej mamy do czynienia w przypadku prowadzenia obwoźnego, w tym na targowiskach lub z dostawą do domu) właściwym w sprawach rejestracji oraz zatwierdzania jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny:
1) dla obiektów lub urządzeń ruchomych - właściwy ze względu na siedzibę zakładu,
2) dla obiektów lub urządzeń tymczasowych - właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności przez zakład, który wprowadza do obrotu żywność z tych obiektów lub urządzeń.

Przedsiębiorca handlujący żywnością może rozpocząć działalność po zatwierdzeniu lub warunkowym zatwierdzeniu, albo po uzyskaniu jedynie wpisu w przypadku m.in. obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, uprzednio dopuszczonych do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie produkcji lub obrotu żywnością, a także zakładów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa w sprzedaży żywności „na odległość" (sprzedaży, zamówień (ofert) dostaw do klienta), w tym sprzedaży przez Internet. Jednakże i w tym przedsiębiorca jest zobowiązany do złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów.

Poza powyższymi regulacjami przedsiębiorca powinien pamiętać o przestrzeganiu zasad dobrej praktyki higienicznej, określonych w Rozdziale III Załącznika II Rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych, dotyczącym m.in. ruchomych punktów sprzedaży oraz pomieszczeń i automatów ulicznych. Powinny być one tak usytuowane, zaprojektowane i skonstruowane oraz utrzymywane w czystości i dobrym stanie oraz kondycji technicznej, aby uniknąć ryzyka zanieczyszczenia, w szczególności przez zwierzęta i szkodniki. Zgodnie z Rozdziałem IV transportery i/lub kontenery używane do przewozu środków spożywczych muszą być utrzymywane w czystości i w dobrym stanie oraz kondycji technicznej, aby chronić środki spożywcze przed zanieczyszczeniem i muszą, a w miarę potrzeby, również być tak zaprojektowane i skonstruowane, by umożliwić właściwe czyszczenie i/lub dezynfekcję.

Można dodać, że w przypadku szkody wyrządzonej przez środki spożywcze odpowiedzialność za tę szkodę ponosi podmiot działający na rynku spożywczym na zasadach określonych w przepisach Kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, czyli w artykułach od 449¹ do 449¹⁰ Kodeksu cywilnego.

Dla wyboru i oceny z jaką formą sprzedaży mamy do czynienia konieczne jest odróżnienie czynności sprzedaży w rozumieniu sposobu dokonania transakcji od sposoby wydania/dostawy klientowi z uwagi na miejsce tych czynności.

 

Targowiska

Na targowisku można sprzedawać zarówno „z samochodu", jak i „ze stoiska". „Targowisko" jest zdefiniowane w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Wedle tej definicji targowiskami są wszelkie miejsca, w których prowadzona jest sprzedaż, a więc czynności realizacji transakcji. Wyjątkiem są budynki lub części budynków. Targowiskiem jest zatem nie tylko plac targowy, ale każde inne miejsce, w którym prowadzona jest sprzedaż. Odnosi się to zarówno do targowisk, których lokalizację ustaliła gmina, jak również do każdego innego miejsca.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rada gminy może wprowadzić opłatę targową, którą pobiera się od osób fizycznych i prawnych, jak i jednostek organizacyjnych nieposiadających, dokonujących sprzedaży na targowiskach.

 

Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa i umowy zawierane na odległość (w tym umowy zawierane za pośrednictwem środków elektronicznych - sprzedaż on-line i w e-sklepie).

Zasady zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa, jak i na odległość (w tym za pomocą środków elektronicznych) zostały uregulowane w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta. Przepisy te bezpośrednio dotyczą transakcji realizowanych zarówno w handlu obwoźnym oraz na targowiskach, jak i tzw. sprzedaży on-line bądź w e-sklepie.

Ww. ustawa dotyczy przede wszystkim relacji między przedsiębiorcami i konsumentami, a jej celem było stworzenie mechanizmu ochronnego dla słabszej strony transakcji czyli konsumenta. Ustawa ta m. in. reguluje obowiązki przedsiębiorcy, który oferuje towar (wystawia na sprzedaż) i proponuje konsumentowi tym samym transakcję, czyli zawarcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość za pomocą środków porozumiewania się na odległość.

Na początku należy wyjaśnić pojęcie „lokal przedsiębiorstwa". Zgodnie z art. 2 pkt 3) ustawy o prawach konsumenta jest to miejsce prowadzenia działalności gospodarczej będące nieruchomością albo częścią nieruchomości, w której przedsiębiorca prowadzi działalność na stałe, albo miejsce prowadzenia działalności gospodarczej będące rzeczą ruchomą (np. pojazd), w którym przedsiębiorca prowadzi działalność zwyczajowo albo na stałe. W związku z tym umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa to umowy zawierane przykładowo w domu konsumenta, w pracy, w trakcie wycieczki, na ulicy, na kiermaszach, festynach, imprezach masowych, koncertach itp. Natomiast umowa zawierana na odległość (w tym on-line) to umowa zawarta bez fizycznej obecności stron umowy w tym samym miejscu z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość (a więc również przykładowo za pomocą telefonu, maila).

Na podstawie ustawy o prawach konsumenta na przedsiębiorcy ciąży wiele obowiązków, które nie mają zastosowania w przypadku zawierania umowy w sposób „tradycyjny" bądź gdy drugą stroną umowy jest również podmiot profesjonalny - inny przedsiębiorca.

Jednym z istotniejszych obowiązków jest obowiązek poinformowania na piśmie konsumenta przed zawarciem umowy o prawie odstąpienia od umowy w terminie czternastu dni od jej zawarcia oraz przekazania wzoru formularza odstąpienia. Jeżeli konsument zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki, termin do odstąpienia od umowy wynosi 30 dni.