Kiedy i jak przedsiębiorca może przez milczenie przyjąć ofertę

Przedsiębiorca, jako profesjonalista, i to bez względu na to czy jest nim osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą bez zatrudniania pracowników, czy spółka kapitałowa dysponująca stałą obsługą prawnoksięgową, ma obowiązek zachowania ostrożności i niezwłocznego reagowania na składane mu oświadczenia woli.

Zgodnie z art. 60 Kc, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Ten przepis wyraża zasadę swobody wyboru formy oświadczenia. Jeżeli ustawa nie zastrzega inaczej, wola podmiotu prawa cywilnego może być wyrażona przez dowolne działanie i w dowolnej formie (także per facta concludentia). Jak zwrócił uwagę SN w wyr. z 28.5.1998 r. (III CKN 531/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 13), "złożenie oświadczenia (ujawnienie) woli może wprawdzie nastąpić przez jakiekolwiek zachowanie się ujawniające tę wolę, jednakże w świetle okoliczności towarzyszących musi to być taki przejaw, który w sposób dostatecznie zrozumiały i niewątpliwy wyraża wolę wywołania skutków prawnych objętych treścią czynności prawnej". Zasada swobody formy ma charakter dyspozytywny i może być zmieniona wolą stron – art. 76 KC (pactum de forma).^[2]

Pojęcie „stałych stosunków gospodarczych” na potrzeby wykładni i zastosowania przepisu art. 68[2] Kc przykładowo trafnie definiuje Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 18 marca 2004 r., sygn. akt: I ACa 1238/03, Legalis; "o stałości stosunków" w rozumieniu tego przepisu jak i obecnie art. 68[2] KC można mówić w sytuacji, gdy strony związane są pewnymi umowami gospodarczymi w dłuższym okresie (np. kooperacji, franchisingu itp.), powodującymi stałą współpracę gospodarczą między stronami. Natomiast incydentalne umowy danego typu, zawierane pomiędzy stronami co jakiś czas, tak jak w tym przypadku, nie mieszczą się w pojęciu "stałych stosunków", w rozumieniu omawianej regulacji prawnej i nie dają podstaw do jej stosowania, gdy nie prowadzą do powstania stałej współpracy gospodarczej.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 13 listopada 2014 r., sygn. akt: I ACa 319/14, Legalis w teza 2 wskazano, iż incydentalne umowy, zawierane pomiędzy stronami nawet co jakiś czas, nie mogłyby stanowić podstawy stosowania dobrodziejstw przepisu art. 682 Kodeksu cywilnego dla wykonawcy, ponieważ nie prowadzą do powstania stałej współpracy gospodarczej. O stałości takich stosunków można mówić, gdy strony związane są pewnymi umowami gospodarczymi w dłuższym okresie, których istnienie i ich powtarzalność pozwoliła na wypracowanie konkretnych praktyk.

Konkludentne przyjęcie oferty (dorozumiane).

Zgodnie z art. 69 Kc, jeżeli według ustalonego w danych stosunkach zwyczaju lub według treści oferty dojście do składającego ofertę oświadczenia drugiej strony o jej przyjęciu nie jest wymagane, w szczególności jeżeli składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy, umowa dochodzi do skutku, skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania; w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać.

W przypadku tego przepisu, zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach - V Wydział Cywilny z dnia 30 stycznia 2015 r., sygn. akt: V ACa 508/14 Legalis, przepis art. 69 KC regulujący sposób zawarcia umowy poprzez przystąpienie do wykonania nie wymaga aby strony tak zawartej umowy pozostawały uprzednio w jakichkolwiek relacjach.

Jakkolwiek przepis art. 69 Kc ustanawia po stronie adresata oferty obowiązek bardziej jednoznacznego zamanifestowania swojego oświadczenia woli, a mianowicie poprzez przystąpienie do jej wykonania, to również należy rekomendować rozważenie, oprócz przystąpienia do wykonania umowy, jeżeli nie dzieje się to rąk lub w obecności drugiej osoby, wysłania maila do kontrahenta informującego o przestąpieniu do jej wykonywania, tak aby uniknąć jakichkolwiek wątpliwości, a tym bardziej sporów.

Podstawowe rekomendacje:

1.Należy w pierwszej kolejności zadbać o to, aby zawierać umowy „o współpracy” lub dostawy lub w umowach łączących przedsiębiorcę z jego kontrahentami, z którymi „pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych” pojawiły się odpowiednie postanowienia regulujące składanie i przyjmowanie ofert, a w tym skutki prawne braku odpowiedzi na złożoną ofertę. Takie postanowienia powinny odpowiadać interesom obu przedsiębiorców; nie zawsze bowiem całkowite wyłączenie możliwości milczącego przyjmowania oferty będzie korzystne. Należałoby rozważyć wprowadzenie klauzul dopuszczających milczące przyjęcie oferty, jeśli ta oferta będzie spełniać określone w umowie warunki, a mianowicie będzie ofertą czyli np. zamówieniem, „typową” dla współpracy obu przedsiębiorców.

2.Niezależnie od powyższego należy wprowadzić procedury reagowania na składane przedsiębiorcy oświadczenia woli. Pracownicy powinni mieć precyzyjnie określone kompetencje zarówno jeśli są umocowani jako pełnomocnicy przedsiębiorcy jak i nie uprawnieni do dokonywania określonych czynności. Żadna wiadomość mailowa, żaden faks czy korespondencja wpływające do firmy nie mogą pozostać bez reakcji, tylko dlatego, że odebrała ją osoba nieupoważniona do czynności prawnych.

3.W przypadku wątpliwości co do charakteru współpracy z danym kontrahentem, jeżeli przedsiębiorca nie ma zamiaru przyjąć jego oferty, to powinien niezwłocznie a jednoznacznie mu odpowiedzieć, że oferty nie przyjmuje.

4.W przypadku przyjęcia jak i nie przyjęcia oferty należałoby rekomendować, dla zachowania porządku i dokumentowania czynności, złożenie oświadczenia woli sformułowanego w sposób jednoznaczny, że przyjmuje się ofertę, w formie pozwalającej na zachowanie dokumentu dla celów dowodowch.

Należy również pamiętać, że w Kodeksie cywilnym są w szczególności następujące przepisy dotyczące milczenia, obejmują one zarówno stosunki umowne, w których mogą uczestniczyć przedsiębiorcy^[3]:

1) 4) art. 68[2] KC, w świetle którego brak udzielenia przez przedsiębiorcę niezwłocznej odpowiedzi na ofertę zawarcia umowy jest równoznaczny z przyjęciem oferty;

2) art. 520 KC, w świetle którego upływ terminu na udzielenie zgody na przejęcie długu jest równoznaczny z odmową zgody;

3) art. 592 § 2 KC, według którego odbiór rzeczy sprzedanej na próbę przez kupującego i niezłożenie w odpowiednim terminie oświadczenia są równoznaczne z uznaniem przez kupującego rzeczy sprzedanej za dobrą;

4) art. 647[1] § 2 KC, zgodnie z którym brak sprzeciwu inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą równoznaczny jest wyrażeniu zgody na zawarcie tej umowy.

Te przepisy w zależności od rodzaju działalności i branży także trzeba uwzględniać w regulacjach umownych i instrukcjach.

--

^[1] Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 2 lutego 2017 r., sygn. akt: I CSK 203/16, Legalis, teza I; dorozumiane złożenie oświadczenia woli przez określone zachowanie się konsumenta, zwłaszcza w postaci jego milczenia może być uznane za oświadczenie woli tylko wtedy, gdy na to pozwala przepis prawa, strony się tak umówią, oraz gdy stosunek umowny przedsiębiorcy z konsumentem ma być kontynuowany na takich samych warunkach jak dotychczasowe, uzgodnione wcześniej między stronami, z zachowaniem ich równorzędności jako kontrahentów umowy. Taki wniosek wynika pośrednio z art. 3853 pkt 18 KC uznającego za klauzulę niedozwoloną postanowienie umowne dotyczące przedłużenia umowy zawartej na czas oznaczony z konsumentem, gdy nie ma on wystarczającego terminu na wypowiedzenie się.

^[2] Kodeks cywilny. Komentarz, red. dr hab. Konrad Osajda, 2017 r., Legalis, komentarz do art. 60 Kc.

^[3] Kodeks cywilny. Komentarz, red. dr hab. Konrad Osajda, 2017 r., Legalis, komentarz do art. 60 Kc.