Pytanie z dnia 21 stycznia 2016
Przedstawiony problem prawny: działalność gospodarcza a spółka cywilna
Odpowiedź na problem prawny:
Co do zasady możliwe są dwie sytuacje, w jednej z nich małżonkowie założyli spółkę cywilną, gdzie żona także prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, co oznacza, że jest przedsiębiorcą wpisanym do Ewidencji Działalności Gospodarczej – dalej jako: EWG – i jest spółką cywilną przedsiębiorców w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, jednocześnie zakres działania spółki cywilnej pokrywa się z zakresem działalności obojga przedsiębiorców samodzielnie.
W drugiej sytuacji spółka cywilna jest prowadzona dla działalności gospodarczej z wpisem osobno obojga wspólników jako przedsiębiorców do EWG dokonanym analogicznie w węższym dla obu zakresie, a co najmniej jeden ze wspólników prowadzi działalność gospodarczą w zakresie szerszym.
Co ważne, przepisy prawa cywilnego nie zabraniają dokonywania transakcji pomiędzy spółką cywilną a jej wspólnikiem. Zgodnie z art. 860 – 875 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j.: Dz. U. 2014 poz. 121) – dalej jako: KC – spółka cywilna jest umową zawartą w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
Spółka cywilna nie posiada ani osobowości prawnej, ani zdolności prawnej, a w rezultacie nie przysługuje jej także atrybut zdolności do czynności prawnych. Konsekwencją takiego statusu prawnego jest to, że nie jest ona podmiotem prawa cywilnego, czyli nie może samodzielnie występować w obrocie prawnym. Oznacza to, że stroną zawieranych umów są wszyscy wspólnicy, a nie spółka cywilna, tak też podmiotami praw i obowiązków są wszyscy wspólnicy, a nie spółka, a majątek spółki w sensie prawnym jest majątkiem wspólników objętym współwłasnością łączną.
Z kolei zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. 2013 poz. 672), przedsiębiorcami są poszczególni wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Natomiast spółka cywilna nie posiada statusu przedsiębiorcy (w odróżnieniu od spółek osobowych prawa handlowego, np. spółki jawnej).
W tych stanach faktycznych możliwe jest zarówno podjęcie takiej działalności, w ramach której kooperacja będzie polegać na tym, iż spółka cywilna, a więc obaj wspólnicy współdziałając wytwarzają jakiś produkt aby następnie zbyć ten produkt na rzecz tylko jednego ze wspólników, jego samodzielnego przedsiębiorstwa, którym jest na przykład sklep detaliczny, gdzie on samodzielnie sprzedaje swoje produkty pod swoim imieniem i nazwiskiem, na swój tylko rachunek.
Istotnym argumentem przemawiającym za uznaniem legalności tego rodzaju mechanizmu jest fakt, iż majątek wspólny wspólników spółki cywilnej jest wyodrębniony prawnie od ich majątków osobistych. Sąd Najwyższy w wyroku z 20 czerwca 2007 r. (sygn. akt V CSK 132/07) potwierdził, że jest możliwe dokonywanie przesunięć majątkowych między masą majątkową spółki cywilnej a masami majątkowymi poszczególnych wspólników.
Możliwe jest także, iż zakupione przez spółkę cywilną towary, które dalej w ramach działalności handlowej tej spółki cywilnej zostaną sprzedane jednemu ze wspólników dla potrzeb jego bądź to jako materiałów dla jego działalności gospodarczej bądź to jako (na przykład) wyposażenia jego przedsiębiorstwa.
Jednakże sprawa rozrachunków pomiędzy spółką cywilną, a poszczególnymi wspólnikami, jako przedsiębiorcami jest w szczególności uzależniona od sposobu prowadzenia ksiąg i dokonywania nakładów na majątek wspólny, a więc jakie transakcje sprzedaży pomiędzy aktywem (mienie) objętym współwłasnością wspólników (bądź wspólnością majątkową małżeńską), a jakie stanowią odrębny majątek każdego ze wspólników służący, bądź nie, działalności wspólnej.
Nakłady te powinny być funkcjonalnie związane z prowadzoną przez „firmę” działalnością gospodarczą, racjonalne i obiektywnie uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, jak również prawidłowo udokumentowane.
Co najmniej w sytuacji współwłasności produktów lub towarów możliwa jest transakcja pomiędzy spółką cywilną a jej wspólnikiem z potrzebną wówczas odpowiednich kompensat przez potrącenie.
Podstawa prawna:
- art. 4 ust. 2 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
- (t.j. Dz. U. 2013 poz. 672);
- art. 860 – 875 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tj.: Dz. U. 2014 poz. 121).
Stan prawny aktualny na dzień 28 stycznia 2016 r.
