Prowadzenie działalności nieewidencjonowanej a utrata zwolnienia z VAT

Stwierdzając, czy zostanie utracone prawo do zwolnienia z zapłaty podatku VAT, należy przede wszystkim rozważyć, czy prowadzona działalność jako „nierejestrowana” rzeczywiście może być zwolniona z tego podatku, a następnie zweryfikować, czym, zgodnie z przepisami obowiązującego prawa, jest prowadzona przez podatnika sprzedaż na odległość oraz na miejscu zorganizowany system zawierania umów na odległość. Jeżeli bowiem nie nastąpiła przesłanka uzasadniająca zwolnienie z zapłaty VAT w związku z prowadzeniem „nierejestrowanej” działalności, nie będzie można mówić o utracie prawa do zwolnienia z zapłaty podatku VAT w związku z ewentualnym zawarciem umowy w ramach tzw. zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość.

Przesłanki umożliwiające prowadzenie ograniczonej działalności nierejestrowanej (nieewidencjonowanej) są zawarte w Ustawie z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. 2019 poz. 1292). Art. 5 tej ustawy stanowi, że nie jest działalnością gospodarczą (a więc nie podlega zgłoszeniu do żadnego rejestru) działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (a więc w 2019 roku –1125 zł brutto miesięcznie, w roku 2020 – 1300 brutto miesięcznie) i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

 

Po przekroczeniu w danym miesiącu wysokości dopuszczalnego przychodu, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu, działalność ta staje się działalnością gospodarczą i podlega zarówno zgłoszeniu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w ciągu 7 dni od dnia, w którym to przekroczenie nastąpiło. Nie można też prowadzić działalności nieewidencjonowanej, jeśli dana działalność byłaby wykonywana w ramach umowy spółki cywilnej, za działalność nieewidencjonowaną nie może być uznana także działalność, której wykonywanie wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej (art. 44 Ustawy prawo przedsiębiorców). Osoba wykonująca działalność nieewidencjonowaną nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 Ustawy – Prawo przedsiębiorców i nie spoczywają na niej obowiązki związane z wykonywaniem działalności gospodarczej.

W związku z powyższym, osoba fizyczna prowadząca działalność nieewidencjonowaną będzie zazwyczaj korzysta także ze zwolnienia od zapłaty podatku VAT na podstawie art. 113 Ustawy o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. 2018 poz. 2174). Przepis ten w ustępie 1 stanowi, że zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Należy zaznaczyć, że osoba taka jest w dalszym ciągu podatnikiem w rozumieniu ustawy o VAT, jednak ze względu na niski poziom obrotów osiąganych z wykonywania czynności opodatkowanych, korzysta ona ze zwolnienia z podatku.

Ustawodawca wyłącza możliwość zastosowania zwolnień, określonych w art. 113 ust. 1 i 9, w niektórych sytuacjach i w odniesieniu do niektórych grup podatników. W szczególności zwolnień nie stosuje się do podatników, dokonujących dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy (między innymi wymienione są takie towary jak noże, łyżki, monety, wyrobi jubilerskie), towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej (PKWiU 35.11.10.0), wyrobów tytoniowych, niektórych samochodów osobowych, budynków, budowli lub ich części, w niektórych wymienionych w ustawie przypadkach, terenów budowlanych, nowych środków transportu, a ponadto dokonujących dostawy hurtowych i detalicznych części do pojazdów samochodowych (PKWiU 45.3) i motocykli (PKWiU 45.4).
Ponadto, ze zwolnienia nie skorzystają osoby świadczące usługi prawnicze, usługi w zakresie doradztwa (z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego), jubilerskie, ściągania długów, nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Dopiero od września 2019 roku zwolnienia od zapłaty podatku VAT nie stosuje się również do podatników dokonujących dostaw następujących towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:

• preparatów kosmetycznych i toaletowych (PKWiU 20.42.1),
• komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKWiU 26),
• urządzeń elektrycznych i nieelektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego (PKWiU 27),
• maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 28).

Należy w tym miejscu zauważyć, że przepis ten nie zawiera rozróżnienia na towary nowe czy używane, jak również nie określa żadnego limitu kwotowego.

Istotne tu jest też, co ustawodawca rozumie pod wyrażeniem „w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość”. W uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz innych ustaw wskazano, że „Projektowany przepis w zakresie określenia umowy wzorowany jest na określeniu umowy zawartej na odległość, zdefiniowanym w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 134, ze zm.). Mając jednak na uwadze to, że ww. definicja umowy zawartej na odległość dotyczy umów zawartych z konsumentem, odwołanie się do niej wprost w art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. f ustawy o podatku od towarów i usług, który dotyczy także umów z podmiotami niebędącymi konsumentami, byłoby niezasadne.”.

Wobec tego należy sięgnąć w odpowiednim zakresie do treści Ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. 2019 poz. 134), gdzie art. 2 pkt 1 stanowi, że umowa zawarta na odległość to umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie.

Przepis ten jest prawie identyczny do treści przepisu wprowadzonego do Ustawy o podatku od towarów i usług, jednak należy zauważyć, że oczywiście na gruncie ustawy o VAT brak jest wyszczególnienia, iż chodzi wyłącznie o sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, a więc utratę prawa do zwolnienia spowoduje sprzedaż w ramach umowy zawieranej na odległość zarówno dokonana na rzecz konsumenta jak również na rzecz innego przedsiębiorcy, o czym wspominają także projektodawcy.

Uznanie danej umowy za umowę zawartą na odległość w rozumieniu Ustawy o prawach konsumenta wymaga łącznego spełnienia czterech przesłanek:

1. umowa musi być zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem;
2. zawarcie umowy ma nastąpić w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość;
3. zawarcie umowy następuje bez jednoczesnej fizycznej obecności stron;
4. do zawarcia umowy dochodzi wyłącznie przy pomocy środka lub środków porozumiewania się na odległość.

Stosując powyższe na gruncie przepisów Ustawy o podatku od towarów i usług, jak już powyżej było wskazane, należy stwierdzić, iż nie będzie to dotyczyło jedynie umów między przedsiębiorcą a konsumentem. Jeśli chodzi o przesłankę zawarcia umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość (zorganizowanej sprzedaży lub świadczenia usług na odległość), to należy zwrócić uwagę, że to pojęcie obejmuje nie tylko systemy stworzone przez przedsiębiorcę zawierającego daną umowę z konsumentem, ale także te systemy, które zapewnia (dostarcza) osoba trzecia inna niż przedsiębiorca, a z których przedsiębiorca korzysta, takie jak platforma internetowa, jednak nie dotyczy to wypadków, w których korzystanie przez przedsiębiorcę ze strony internetowej ogranicza się do przekazania informacji o tym przedsiębiorcy (w tym danych kontaktowych), jego towarach lub usługach.

Takie rozumienie powyższego sformułowania uzasadnione jest przede wszystkim zapisem wprowadzonym przez Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 roku w sprawie praw konsumentów (dalej jako: Dyrektywa), gdzie wskazano, że pojęcie zorganizowanej sprzedaży lub świadczenia usług na odległość powinno obejmować systemy oferowane przez osobę trzecią inną niż przedsiębiorca, ale z których przedsiębiorca korzysta, takie jak platforma internetowa, a definicja ta nie powinna jednak obejmować przypadków, w których strony internetowe oferują jedynie informacje o przedsiębiorcy, jego towarach lub usługach oraz dane kontaktowe przedsiębiorcy.

Podsumowując, jeśli osoba fizyczna prowadzi nieewidencjonowaną (nierejestrowaną) działalność to w wielu przypadkach może również korzystać ze zwolnienia podatkowego określonego w art. 113 ust. 1 i 9 Ustawy o podatku od towarów i usług, o ile sprzedaż przez taką osobę towarów nie podlega wyłączeniu określonemu w ustępie 13 art. 113 tej Ustawy. Jeśli osoba fizyczna spełnia przesłanki dla prowadzenia działalności nieewidencjonowanej, a jednak dokonuje dostaw niektórych, wymienionych w Ustawie o VAT towarów w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie, to niestety taka osoba utraci prawo do zwolnienia z podatku VAT. Przykładowo zwolnienie utraci osoba, która na jednym z portali, oferującym nie tylko dostęp do danych kontaktowych ze sprzedawcą, ale również organizację wysyłki rzeczy, sposób dostawy, formę płatności, rozpocznie sprzedaż przykładowo preparatów kosmetycznych i toaletowych.

Przy określaniu, czy sprzedaż jest dokonywana w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, należy pamiętać o „definicji” wprowadzonej Dyrektywą, zgodnie z którą strony internetowe oferujące jedynie informacje o przedsiębiorcy, jego towarach lub usługach oraz dane kontaktowe przedsiębiorcy (odpowiednio o osobie fizycznej prowadzącej działalność nieewidencjonowaną) nie powinny być traktowane jako zorganizowany system zawierania umów na odległość, a więc nie jest wówczas spełniona przesłanka wyłączająca zwolnienie z podatku VAT określona w art. 113 ust. 13 Ustawy o podatku od towarów i usług.

Jednak mając na względzie możliwość wystąpienia różnorodnych stanów faktycznych, dla bezpieczeństwa należałoby wystąpić z wnioskiem do odpowiedniego organu o wydanie podatkowej interpretacji indywidualnej.

Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. 2019 poz. 1292);
2. Ustawa o podatku od towarów i usług ( t.j. Dz. U. 2018 poz. 2174);
3. Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 134, ze zm.);
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 roku w sprawie praw konsumentów.

Stan prawny na: 28 listopada 2019 roku