Pytanie z dnia 3 grudnia 2014
Przedstawiony problem prawny: Świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a potrącenia komornicze.
Odpowiedź na problem prawny:
Przepisy art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. 2012 poz. 592) – dalej jako: u.z.f.ś.s. – nakładają na pracodawcę obowiązek gromadzenia środków funduszu na odrębnym rachunku bankowym.
Odrębny rachunek bankowy pozwala na wyodrębnienie środków funduszu z ogółu środków pieniężnych stanowiących majątek pracodawcy. Pracodawca nie może swobodnie dysponować tą szczególną częścią swojego majątku, gdyż środki funduszu muszą być wydatkowane przez niego zgodnie z postanowieniami zakładowego regulaminu funduszu.
Egzekucja może być wyłącznie prowadzona ze środków funduszu w przypadku, gdy egzekwowane roszczenia wynikają z zobowiązania pracodawcy zaciągniętego w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu, o czym stanowi art. 12 ust. 2 u.z.f.ś.s. Zobowiązania funduszu są to zobowiązania zaciągnięte przez pracodawcę w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu. Należą do nich zarówno zobowiązania wobec osób uprawnionych do korzystania z funduszu, którym pracodawca przyznał indywidualne świadczenia, jak i zobowiązania wobec osób trzecich, z którymi pracodawca zawarł umowy o świadczenie usług socjalnych. Stroną w postępowaniu egzekucyjnym jest pracodawca i jemu przysługują środki zaskarżenia określone w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, jeśli egzekucja ze środków funduszu byłaby prowadzona z naruszeniem prawa.
Praktyka jednak pokazuje, że przedstawiony problem prawny jest trudny do zinterpretowania w przypadku egzekucji komorniczej. Wątpliwości związane z ochroną środków zgromadzonych na koncie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych skierowano w interpelacji poselskiej (nr 1952) do Ministra Sprawiedliwości. W odpowiedzi z 20 marca 2012 r. Minister stwierdził, że właścicielem środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pozostaje pracodawca.
Zakres uprawnień pracownika do otrzymania danego świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zależy od tego, czy są spełnione określone przesłanki, które ocenia pracodawca. Zakładowa działalność socjalna pracodawcy opiera się na zasadzie uznania, a granice jego swobody w tym zakresie określa ustawa u.z.f.ś.s i regulamin działalności socjalnej. Ma to znaczenie przy ocenie, czy zajęcie komornicze świadczeń w razie egzekucji skierowanej wobec pracownika jest dopuszczalne.
Według Ministerstwa Sprawiedliwości omawiany wyżej art. 12 ust. 2 u.z.f.ś.s dotyczy wyłącznie skierowania egzekucji do majątku pracodawcy będącego jednocześnie dłużnikiem. Egzekucję można prowadzić z funduszu, gdy roszczenia wynikają ze zobowiązania pracodawcy zaciągniętego w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu.
Ponadto dopuszczalność egzekucji ze świadczeń z funduszu socjalnego powstanie tylko wtedy, gdy jest to zapisane w regulaminach wewnątrzzakładowych określających sytuację prawną pracownika (dłużnika), który musi skutecznie nabyć prawo do ich otrzymania. Dopóki pracodawca nie podejmie decyzji o ich przyznaniu podwładnemu, dopóty nie można mówić o istnieniu wierzytelności w tym zakresie.
Jednocześnie należy podkreślić, że świadczenia uregulowane w u.z.f.ś.s nie są powiązane ze stosunkiem pracy, nie stanowią ekwiwalentu za wykonaną pracę, nie zależą od jej wyników, jak np. udział w zyskach zakładu. A to oznacza, że nie mogą być uznane za składnik wynagrodzenia za pracę w rozumieniu art. 881 § 2 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 2014 poz. 101) – dalej jako: kpc. Przepis ten oraz następne regulują postępowanie egzekucyjne z wynagrodzenia za pracę.
W związku z powyższym należy przyjąć, że wierzytelności przysługujące pracownikowi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym także świadczenia rzeczowe, nie podlegają egzekucji z wynagrodzenia za pracę, która jest przewidziana w art. 880 i następnych k.p.c. Do egzekucji tych wierzytelności konieczne jest zajęcie przez komornika wierzytelności przysługującej pracownikowi wobec pracodawcy w trybie art. 895 i następnych k.p.c., czyli na podstawie przepisów o egzekucji innych wierzytelności. W tym samym trybie prowadzona jest egzekucja wierzytelności, której przedmiotem jest świadczenie rzeczowe przyznane z funduszu.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. 2012 poz. 592)
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 2014 poz. 101)
Stan prawny aktualny na dzień 10 grudnia 2014 r.
