Nowe przepisy o prawach konsumenta – co muszą wiedzieć przedsiębiorcy?

W dniu 6 grudnia 2022 roku podpisany został przez Prezydenta projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw wprowadzający zmiany w szczególności do ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta – dalej jako: „Ustawa”

Ustawodawca dokonał implementacji postanowień dotyczących tzw. Dyrektywy Omnibus tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r., zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE, dotyczących poprawy jakości przepisów wspólnotowych z zakresu ochrony konsumentów.

Nowelizacja obowiązujących przepisów oznacza istotne zmiany dla przedsiębiorców. Ustawa stanowi przede wszystkim odpowiedź na problemy związane z usługami cyfrowymi oraz w tym kontekście wzmacnia ochronę konsumentów. Ustawa nakłada także na przedsiębiorców nowe obowiązki w zakresie informowania konsumentów o cenach towarów i usług. Dodatkowo wprowadzono nowy wyjątek od prawa do odstępowania od umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorcy lub na odległość. Szczególnie warto zwrócić uwagę na ujednolicenie obowiązków informacyjnych przedsiębiorców oraz na nowe definicje i ugruntowanie sprawdzonych rozwiązań. Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2023 r.

I. Szersza definicja umowy zawartej z konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa – umowa zawarta w trakcie pokazu

Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o prawach konsumenta w dotychczasowym brzmieniu, przez umowę z konsumentem zwartą poza lokalem przedsiębiorstwa rozumie się umowę zawieraną w następujących warunkach:

a) gdy obie strony są fizycznie obecnie w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy,

b) na skutek przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach, o których mowa powyżej,

c) gdy strony są fizycznie obecne w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub gdy strony składają stosowne oświadczenia woli za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak przedsiębiorca nawiązał indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem jego przedsiębiorstwa,

d) podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami

Dla ustawodawcy bez znaczenia pozostaje kwestia zorganizowania transportu na ten pokaz. Komentowana zmiana nie dotyczy wszystkich przedsiębiorców. Należy mieć na uwadze, że podmioty zajmujące się organizacją pokazów, podczas których zawierane są umowy, w warunkach opisanych powyżej, będą zobowiązane do respektowania wszystkich uprawnień konsumentów, wynikających z zawarcia umowy z przedsiębiorcą poza lokalem jego przedsiębiorstwa.

Dodatkowo przypominamy, że konsumentem jest osoba fizyczna dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej, o ile czynność ta nie jest bezpośrednio związana z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny).

I. Nowe definicje ustawowe – dane osobowe; internetowa platforma handlowa; dostawca internetowej platformy handlowej

Omawiany akt prawny wzbogaci się o trzy nowe definicje:

1. danych osobowych;
2. internetowej platformy handlowej;
3. dostawca internetowej platformy handlowej;

Odnosząc się do pojęcia danych osobowychnależy stwierdzić, że autorzy ustawy zmieniającej odwołali się do znanej i sprawdzonej definicji zawartej art. 4 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – tzw. RODO.

Internetową platformą handlową w rozumieniu Ustawy będzie usługa korzystająca z oprogramowania, w tym ze strony internetowej, z części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanej przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, w ramach której umożliwia się (i) konsumentom zawieranie z innymi przedsiębiorcami umów na odległość lub (ii) osobom fizycznym niebędącym przedsiębiorcami zawieranie umów na odległość z innymi osobami fizycznymi niebędącymi przedsiębiorcami.

Natomiast przez dostawcę internetowej platformy handlowej rozumie się przedsiębiorcę, który: (i) obsługuje internetową platformę handlową, (ii) dostarcza internetową platformę handlową lub umożliwia korzystanie z tej platformy podmiotom wymienionym przy definicji internetowej platformy handlowej.

Nowe definicje mają służyć ujednoliceniu terminologii, którą posługuje się Ustawa i wyeliminowaniu ewentualnych niejasności. Ich wprowadzenie do Ustawy jest niezbędne do zachowania spójności nowelizacji, jednocześnie umożliwia odpowiednie rozumowanie pozostałych przepisów.

II. Umowy dotyczące usług zdrowotnych – ochrona konsumentów-pacjentów.

 Autorzy ustawy zmieniającej postanowili szczegółowo uregulować kwestię umów na usługi zdrowotne, a właściwie umów dotyczących usług zdrowotnych, które są świadczone przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych, bez względu na to, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej. Jest to stwierdzenie nieco przewrotne, albowiem przepisów Ustawy do tego rodzajów umów nie stosuje się. Znajdą one natomiast zastosowanie (częściowo), jeżeli tego rodzaju umowy są zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość.

Dla uporządkowania – do umów dotyczących usług zdrowotnych, o których mowa powyżej, zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, po nowelizacji, stosuje się następujące przepisy Ustawy:

• art. 12 ust. 1 pkt 1–12 i ust. 2, mówiący o obowiązkach informacyjnych przedsiębiorcy przy umowach zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa;
• art. 13, mówiący o możliwości wypełnienia przez przedsiębiorcę niektórych obowiązków informacyjnych wobec konsumenta, wykorzystując do tego wzór pouczenia o odstąpieniu od umowy, stanowiącego załącznik nr 1 do Ustawy;
• art. 14, mówiący o sposobie wypełniania przez przedsiębiorcę obowiązków informacyjnych wobec konsumenta: na trwałym nośniku, w sposób czytelny i wyrażony prostym językiem;
• art. 15 ust. 1 i 3, mówiący o obowiązku przedsiębiorcy wydania konsumentowi dokumentu umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa (obowiązek ten jest wykonany również poprzez potwierdzenie jej zawarcia przez przedsiębiorcę, utrwalone na papierze lub na innym trwałym nośniku – za zgodą konsumenta) oraz o obowiązku przedsiębiorcy uzyskania od konsumenta wyraźnego oświadczenia (na trwałym nośniku), że żąda rozpoczęcia wykonywania usługi przed upływem terminu do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, a także że przyjął do wiadomości informację o utracie prawa do odstąpienia od umowy z chwilą jej pełnego wykonania przez przedsiębiorcę (należy zauważyć, że omawiana nowelizacja dotyka także art. 15 ust. 3 Ustawy – powyżej powołane brzmienie odnosi się do Ustawy w nowym brzmieniu);
• art. 19, mówiący o ograniczeniu zakresu przekazywanych informacji w związku ze specyfiką środka porozumiewania się na odległość;
• art. 21, mówiący obowiązku przedsiębiorcy przekazania konsumentowi potwierdzenia zawarcia umowy na odległość na trwałym nośniku w rozsądnym czasie po jej zawarciu, najpóźniej w chwili dostarczenia rzeczy lub przed rozpoczęciem świadczenia usługi;
• art. 22, mówiący o tym, że informacje przedkontraktowe, o których mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy, stanowią integralną część umowy zawieranej na odległość albo poza lokalem przedsiębiorstwa, a ich zmiana może nastąpić jedynie na skutek wyraźnego porozumienia stron;
• art. 23, mówiący o konsekwencjach niedopełnienia przez przedsiębiorcę obowiązków informacyjnych dotyczących opłat dodatkowych lub innych kosztów, obciążających konsumenta (wówczas konsument ich nie ponosi);
• art. 26, mówiący o pierwszeństwie Ustawy względem niektórych innych ustaw;
• art. 27-37, mówiące o zasadach i trybie odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa;
• art. 38 pkt 1, 3-6 i 8, mówiący o wyjątkach od prawa do odstąpienia od umowy

III. Zakaz zawierania umów dotyczących usług finansowych podczas wycieczek i pokazów

Kolejna zmiana w Ustawie świadczy o dostrzeżeniu przez ustawodawcę problemu zawierania pewnego rodzaju umów w nieprzystających do tego okolicznościach. Wraz z wejściem w życie Ustawy w zmienionym kształcie, zostaje wprowadzony zakaz zawierania umów dotyczących usług finansowych podczas pokazu lub wycieczek. Do umów na usługi finansowe zalicza się m.in. umowy dotyczące czynności bankowych, umowę kredytu konsumenckiego, umowy z zakresu czynności ubezpieczeniowych. Należy zauważyć, że zakaz został rozciągnięty również na zawieranie umów o usługi finansowe, związanych bezpośrednio z ofertą złożoną podczas pokazu lub wycieczki w celu realizacji umowy sprzedaży. Złamanie zakazu skutkuje sankcją nieważności takiej umowy z mocy prawa.

Nie można pominąć ustawowego wyjątku – mianowicie zakaz, o którym mowa powyżej, nie ma zastosowania do umów zawieranych podczas pokazów organizowanych w miejscu zamieszkania (a także zwykłego pobytu) konsumenta na jego wyraźne zaproszenie. Przy czym to na przedsiębiorcy będzie spoczywał ciężar dowodu przedstawienia wyraźnego zaproszenia od konsumenta.

IV. Uwaga! Aktualizacja obowiązków informacyjnych wobec wyzwań cyfrowej gospodarki. Obowiązki informacyjne dostawcy internetowej platformy handlowej

Omawiana nowelizacja dotyka również obowiązków informacyjnychprzedsiębiorcy przy umowach zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, określonych w art. 12 Ustawy.

Wraz z wejściem w życie zmian w Ustawie, przedsiębiorca (najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa) będzie musiał poinformować konsumenta w jasny i zrozumiały sposób takżeo:

• adresie przedsiębiorstwa, adresie poczty elektronicznej oraz numerze telefonu, pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą. Przedsiębiorca nie musi już podawać numeru fax (jeżeli jest dostępny), z kolei każdy przedsiębiorca de facto jest zobowiązany do posiadania telefonu i udostępniania jego numeru konsumentowi;
• środku komunikacji online innym niż określony powyżej, jeżeli taki środek przedsiębiorca dodatkowo udostępnia, przy czym środek ten musi spełniać łącznie następujące warunki: (i) gwarantować zachowanie pisemnej korespondencji pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą – również daty i godziny takiej korespondencji, (ii) ma właściwości trwałego nośnika, (iii) zapewnia szybkie i efektywne kontaktowanie się konsumenta z przedsiębiorcą;
• skorzystaniu z indywidualnego dostosowania ceny na podstawie zautomatyzowanego podejmowania decyzji (o ile przedsiębiorca takie stosuje);
• swojej własnej odpowiedzialności, przewidzianej przez prawo, za zgodność świadczenia (na rzecz konsumenta) z zawartą umową – zamiast – informowania konsumenta o obowiązku przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad;
• funkcjonalności towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych oraz mających zastosowanie technicznych środkach ich ochrony – zamiast – funkcjonalności treści cyfrowych oraz technicznych środkach ich ochrony;
• mających znaczenie kompatybilności i interoperacyjności towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych – zamiast –  mających znaczenie interoperacyjnościach treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem, o których przedsiębiorca wie lub powinien wiedzieć;

Poza przedstawioną powyżej aktualizacją dotychczasowych obowiązków informacyjnych przedsiębiorców, Ustawa wprowadza również obowiązki zupełnie nowe. Dotyczą one jednak dostawców internetowych platform handlowej (nowowprowadzone pojęcie do Ustawy – patrz pkt II opracowania). Zatem podmioty te, najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość, mają obowiązek poinformować konsumenta w jasny i zrozumiały sposób, odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość, o:

• ogólnych informacjach udostępnionych w specjalnej części interfejsu internetowego, która jest bezpośrednio i łatwo dostępna ze strony, na której prezentowane są oferty, dotyczących głównych parametrów decydujących o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania, oraz względnym znaczeniu tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami;
• tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą – na podstawie oświadczenia tej osoby złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej;
• niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli stroną tej umowy oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe nie jest przedsiębiorca;
• podziale obowiązków związanych z umową, która jest zawierana przez konsumenta na internetowej platformie handlowej, pomiędzy osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a dostawcę internetowej platformy handlowej;

V. Niepomijalne niuanse.

Bez wątpienia omawiana nowelizacja Ustawy ma szeroki zakres. W tych okolicznościach, można niezamierzenie pominąć pewne niuanse.

Pierwszy z nich dotyczy przedsiębiorców zawierających z konsumentem umowy w celu naprawy lub konserwacji, o których mowa w art. 16 Ustawy. Poza dotychczasowymi obowiązkami informacyjnymi, przedsiębiorca powinien dodatkowo zawiadamiać konsumenta o innym niż poczta elektroniczna i numer telefonu, środku komunikacji online, jeżeli taki środek dodatkowo udostępnia. Przy czym środek ten musi: (i) gwarantować zachowanie pisemnej korespondencji pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, również daty i godziny takiej korespondencji, (ii) jest nośnikiem trwałym, (iii) umożliwia szybkie i efektywne kontaktowanie się konsumenta z przedsiębiorcą (łącznie!). Godzi się zauważyć, że jest to obowiązek o charakterze ogólnym, ponieważ dotyczy także pozostałych przedsiębiorców, niemniej jednak w Ustawie jego regulacja została powtórzona w odniesieniu do przedsiębiorców, o których mowa w niniejszym akapicie.

Drugi z nich dotyczy przedsiębiorców zawierających z konsumentem umowy na wycieczce i podczas pokazu. W nowym stanie prawnym przedsiębiorca nie może przyjąć od konsumenta płatności przed upływem terminu, o którym mowa w art. 27 ust. 1 albo 2 Ustawy (o czym poniżej), w przypadku zawarcia umowy podczas wycieczki albo nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta, albo pokazu, chyba że pokaz został zorganizowany w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta na jego wyraźne zaproszenie.

Trzeci z nich to nowy termin. Konkretnie – w mocy pozostaje dotychczasowy 14-dniowy termin, w którym konsument może odstąpić bez podawania przyczyny i ponoszenia niektórych kosztów od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Natomiast, gdy konsument zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki, termin do odstąpienia od umowy wynosi aż 30 dni!

Powyższe wiąże się także z obliczaniem terminów: jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu jednego ze wskazanych powyżej terminów – odpowiednio 14 lub 30 dni – niuans czwarty.

I. Odstąpienie od umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej

Na wstępie niniejszego opracowania zwrócono uwagę, że nowelizacja w znacznej mierze dotyczy usług cyfrowych. Wyrazem tego jest szczegółowe uregulowanie kwestii odstąpienia od umów mających za przedmiot dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej.

W przypadku odstąpienia od tego rodzaju umowy, przedsiębiorca począwszy od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu, nie może wykorzystywać treści innych niż dane osobowe dostarczone lub wytworzone przez konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę.

Zakaz ten nie dotyczy treści, które:

• są użyteczne wyłącznie w związku z treścią cyfrową lub usługą cyfrową, które stanowiły przedmiot umowy;
• dotyczą wyłącznie aktywności konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę;
• zostały połączone przez przedsiębiorcę z innymi danymi i nie mogą zostać z nich wydzielone lub mogą zostać wydzielone jedynie przy nakładzie niewspółmiernych wysiłków;
• zostały wytworzone przez konsumenta wspólnie z innymi konsumentami, którzy nadal mogą z nich korzystać.

Zgodnie z nowymi przepisami, przedsiębiorca na żądanie konsumenta jest zobowiązany do udostępnienia mu treści innych niż dane osobowe, które zostały dostarczone lub wytworzone przez konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę (z wyjątkiem pierwszych trzech przypadków cytowanych powyżej).

Przedsiębiorca musi mieć również świadomość, że konsument zyskuje prawo odzyskania od przedsiębiorcy treści cyfrowych: (i)nieodpłatnie, (ii) bez przeszkód ze strony przedsiębiorcy, (iii) w rozsądnym terminie, (iv) i w powszechnie używanym formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego. Z koeli przedsiębiorca, w przypadku odstąpienia od umowy, ma prawo uniemożliwić konsumentowi dalsze korzystanie z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, w szczególności przez uniemożliwienie konsumentowi dostępu do treści cyfrowych lub usługi cyfrowej lub zablokowanie konta użytkownika.

 Konsument ma wyłącznie prawa, a przedsiębiorca jedynie obowiązki. Nic bardziej mylnego! Otóż na skutek nowelizacji Ustawy, w przypadku, gdy konsument odstępuje od umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, jest zobowiązany zaprzestać korzystania z tej treści cyfrowej lub usługi cyfrowej i udostępniania ich osobom trzecim.

II.  Modyfikacja niektórych wyjątków od prawa odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość i kolejny wyjątek.

W art. 38 Ustawy opisano szereg sytuacji, w których konsumentowi nie przysługuje prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Na skutek nowelizacji katalog ten ulegnie zmianie, a także nieznacznemu rozszerzeniu.

Należy zwrócić uwagę, iż uszczegółowieniu ulega pierwszy z wymienionych w Ustawie przypadków (art. 38 pkt 1). W nowym brzmieniu przepisu, konsument nie może odstąpić od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, o świadczenie usług, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy, i przyjął to do wiadomości. Ustawodawca zdecydował się nadać temu postanowieniu większy rygoryzm. Nowelizowana ustawa, zgodnie z jej tytułem, dotyczy praw konsumenta. Nie mniej komentowany przepis równoważy pozycję stron. Konsument nie może nadużywać swoich praw względem podmiotu profesjonalnego. Jednocześnie w Ustawie zastrzeżono, że zgoda konsumenta musi być uprzednia, a przedsiębiorca o brzmieniu art. 38 pkt 1 ustawy winien poinformować konsumenta przed rozpoczęciem świadczenia. Brak spełnienia którejkolwiek z przesłanki powoduje „wyłączenie” przedmiotowego wyjątku.

Prawodawca zdecydował się przemodelować również pkt 13 traktujący o dostarczaniu treści cyfrowych na nośniku niematerialnym, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny. Konsument nie może odstąpić od takiej umowy, zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, jeżeli przedsiębiorca rozpoczął świadczenie za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy, i przyjął to do wiadomości, a przedsiębiorca przekazał konsumentowi potwierdzenie, o którym mowa w art. 15 ust. 1 i 2 albo art. 21 ust. 1 Ustawy (dokument umowy, potwierdzenie jej zawarcia, wyraźne oświadczenie konsumenta wraz z żądaniem, potwierdzenie zawarcia umowy na trwałym nośniku).

Nowy wyjątek dotyczy umów o świadczenie usług, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, w przypadku których konsument wyraźnie zażądał od przedsiębiorcy, aby przyjechał do niego w celu dokonania naprawy, a usługa została już w pełni wykonana za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta. Dzięki temu przepisowi przedsiębiorca może bronić się przed nierzetelnymi klientami. Należy jednak mieć na względzie, że żądanie konsumenta musi być wyraźne, a nie konkludentne, zaś zawarta (choćby ustnie) umowa musi przewidywać odpłatność.  

Autorzy Ustawy zdecydowali się na zwiększenie jej objętości, poprzez dodanie do art. 38 ustępu 2. W nowym stanie prawnym jako wyjątek nie będą traktowane te dotychczasowe wyjątki wskazane w art. 38 ust. 1 pkt 1-3 i 5, gdy umowa zostanie zawarta podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki.

III. Zmiana załącznika – konieczność aktualizacji

Ustawodawca nie pozostawił przedsiębiorców samymi sobie w stosowaniu przepisów Ustawy. Ułatwieniem dla podmiotów profesjonalnych jest sporządzenie „z urzędu” treści pouczenia o odstąpieniu od umowy (Załącznik 1). Przedsiębiorcy powinni zaktualizować stosowane dotychczas pouczenie. Modyfikacji uległ także nieznacznie Załącznik 2 do Ustawy (oświadczenie o odstąpieniu od Umowy).

IV. Zmiana innych ustaw

Przedłożony Prezydentowi do podpisania projekt ustawy przewiduje zmiany także w innych ustawach, przy czym szczególnie należy zwrócić uwagę na zmiany w obrębie następujących aktów prawnych:

1.Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2119).

Na skutek nowelizacji Ustawy stypizowano nowy czyn zabroniony stanowiący wykroczenie. Tym samym przedsiębiorca przyjmujący od konsumenta płatność przed upływem terminu do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, w przypadkach określonych w art. 17a Ustawy, podlega karze grzywny. Jeżeli przedsiębiorcą jest podmiot niebędący osobą fizyczną, odpowiedzialność ponosi osoba kierująca przedsiębiorstwem lub osoba upoważniona do zawierania umów z konsumentami.

2. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 34 z późn. zm.).

W dotychczasowym stanie prawnym zakazane jest używanie telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego, chyba że abonent lub użytkownik końcowy uprzednio wyraził na to zgodę. Na skutek nowelizacji Ustawy zakaz ten rozszerzono również na przesyłanie niezamówionej informacji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Jednocześnie opisane działania zostały uznane za czyny nieuczciwej konkurencji.

3. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 845)

Jak wspomniano na wstępie ustawa nowelizacyjna ma charakter ujednolicający. Wyrazem tego jest zmiana definicji produktu w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Od dnia wejścia w życie nowych przepisów, jako produkt należy traktować także usługi cyfrowe i treści cyfrowe. Nie mniej istotne pozostaje uregulowanie bardzo ważnego pojęcia – plasowania. W rozumieniu tej ustawy przez plasowanie rozumie się przyznawanie określonej widoczności produktom lub wagi nadawanej wynikom wyszukiwania przez przedsiębiorców, którzy udostępniają funkcję wyszukiwania internetowego w formie, w jakiej zostało przedstawione, zorganizowane lub przekazane niezależnie od wykorzystanych środków technologicznych.

Ustawodawca prawidłowo zidentyfikował kolejny przypadek wprowadzania w błąd (praktyka wprowadzająca w błąd). W każdym przypadku praktyką wprowadzającą w błąd jest wprowadzania na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim (Unii Europejskiej) towaru jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, mimo że towar ten w sposób istotny różni się składem lub właściwościami, chyba że przemawiają za tym uzasadnione i obiektywne czynniki. Jednakowoż działanie to działanie to musi w jakikolwiek sposób powodować (lub może powodować) podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Należy zauważyć, że jednym z elementów uznania danego działania przedsiębiorcy za praktykę wprowadzającą w błąd jest pomijanie istotnych informacji potrzebnych przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy. Na mocy ustawy nowelizującej informacjami istotnymi są również:

• o tym, czy osoba trzecia oferująca produkty na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą;
• o tym, czy i w jaki sposób przedsiębiorca zapewnia, aby publikowane opinie pochodziły od konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli – w przypadku przedsiębiorcy, który umożliwia dostęp do wystawionych przez konsumentów opinii o produktach;
• ogólne informacje udostępniane w specjalnej części interfejsu internetowego dostępnej w sposób bezpośredni i łatwy ze strony, na której prezentowane są wyniki wyszukiwania dotyczące głównych parametrów decydujących o plasowaniu produktów przedstawianych konsumentowi w wyniku wyszukiwania oraz względne znaczenie tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami – w przypadku gdy udostępnia się konsumentom możliwość wyszukiwania produktów oferowanych przez różnych przedsiębiorców lub konsumentów i niezależnie od tego, gdzie transakcja ostatecznie zostanie zawarta

W nowym stanie prawnym, bez względu na okoliczności, nieuczciwą praktyką rynkową staje siępodawanie w odpowiedzi na internetowe wyszukiwanie konsumenta, wyników wyszukiwania bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania.

Ustawodawca odpowiedział na aktualne problemy związane z dostępem do usług cyfrowych. Za nieuczciwe praktyki rynkowe zostały uznane w każdych okolicznościach:

• odsprzedawanie konsumentom biletów na wszelkiego rodzaju imprezy kulturalne lub sportowe, jeżeli przedsiębiorca nabył je z wykorzystaniem oprogramowania pozwalającego mu obchodzić środki techniczne lub przekraczać limity techniczne nałożone przez pierwotnego sprzedawcę;
• informowanie przez przedsiębiorcę o opiniach zamieszczonych przez konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli, mimo że przedsiębiorca ten nie podjął uzasadnionych i proporcjonalnych kroków, aby sprawdzić, czy opinie te pochodzą od tych konsumentów;
• zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie opinii lub rekomendacji konsumentów w celu promowania produktów.

4. ustawa z dnia 9 maja 2014 r.  o informowaniu o cenach towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 168)

 Najistotniejsza zmiana dotyczy sposobu uwidaczniania przez przedsiębiorcę cen usług i towarów. Zmiany stanowią odpowiedź na zgłaszane przez konsumentów problemy, związane z naruszeniem ich interesów. Po zmianie przepisów zasady te przedstawiają się następująco:

• przedsiębiorca w miejscu sprzedaży detalicznej i świadczenia usług uwidacznia cenę oraz cenę jednostkową towaru lub usługi w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen.
• jeżeli przedsiębiorca informuje konsumenta o obniżeniu ceny towaru lub usługi, będzie zobowiązany do podania obok informacji o obniżonej cenie także informacji o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
• w przypadku gdy dany towar lub usługa trafiły do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie przedsiębiorca winien uwidocznić również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
• ustawodawca jest racjonalny, zatem w przypadku produktów które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, a których cenę przedsiębiorca obniżył, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki (wyżej oznaczone terminy nie mają znaczenia);

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2759 z późn. zm.);
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.);
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, z późn. zm.3);
4. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2119);
5. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 34 z późn. zm.).;
6. Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 168).