Uzyskiwanie kredytu na inwestycje lub finansowania projektu

Kredyt na inwestycje w środki trwałe lub finansowanie większego projektu umożliwia rozwój przedsiębiorstwa, w sytuacji, gdy jako mikro lub mały przedsiębiorca nie dysponujesz częścią lub całą kwotą w czasie, kiedy dana inwestycja lub określony projekt mają być zrealizowane. Kredyt inwestycyjny stanowi m.in. alternatywę dla leasingu i umożliwia rozłożenie w czasie kosztów inwestycji. Często również daje możliwość dostosowania terminu spłaty i wysokości rat kredytu do generowanych zysków. Kredyty inwestycyjne, o których tu mowa, to nie kredyt w rozumieniu franczyzy, bo te mogą finansować innego rodzaju aktywa niż finansowanie środków trwałych, maszyn, urządzeń i budowli.

 

Czym jest kredyt?

Kredyt to potoczne określenie umowy kredytu. Umowa kredytu jest to umowa nazwana określona w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 z późn. zm.), dalej jako: „Prawo bankowe”. Zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

 

Konieczne elementy umowy.

Umowa kredytu powinna zostać zawarta na piśmie i określać przynajmniej:

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy;

2) kwotę i walutę kredytu;

3) cel, na który kredyt został udzielony;

4) zasady i termin spłaty kredytu;

4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu;

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany;

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu;

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu;

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych;

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje;

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy

 

Strony umowy kredytu inwestycyjnego

Stronami umowy kredytu są kredytodawca (bank lub konsorcjum bankowe) oraz kredytobiorca (przedsiębiorca). Należy zawsze pamiętać, iż uprawnionym do udzielenia kredytu jest wyłącznie bank (lub konsorcjum bankowe), natomiast inne instytucje lub podmioty mogą udzielać pożyczki a nie kredytu. Umowę pożyczki regulują przepisy art. 720-724 kodeksu cywilnego. Umowa kredytu nie jest odmianą umowy pożyczki [Wyrok SN z dnia 13 maja 2009 r., sygn. akt IV CSK 32/09], jest to odrębna umowa nazwana.

Kredyt inwestycyjny jest obok kredytu obrotowego tzw. kredytem gospodarczym, tj. kredytem udzielanym przez bank przedsiębiorcy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Przeznaczeniem kredytu inwestycyjnego zgodnie z jego nazwą jest finansowanie realizowanych lub planowanych do zrealizowania inwestycji (przedsięwzięć), których celem jest powiększenie wartości majątku, czyli źródła przychodów.

Kredyt inwestycyjny może być przeznaczony zarówno na cele materialne, tj. zakup środków trwałych (maszyny, samochód lub inne urządzenia związane z prowadzoną działalnością), niematerialne (inwestycja w know-how, prawa autorskie lub prawa własności przemysłowej), czy finansowe (inwestycja w udziały lub akcje). Warunkiem uzyskania kredytu jest najczęściej udokumentowanie efektywności ekonomicznej, słuszności inwestycji, przewidywanych zysków, amortyzacji gwarancji bankowych oraz dobrze przygotowanych kosztorysów, planów i innych kalkulacji.

 

Obowiązki kredytobiorcy wynikające z zawarcia umowy kredytu inwestycyjnego

Zgodnie z art. 74 Prawa bankowego kredytobiorca, w trakcie obowiązywania umowy kredytu obowiązany jest przedstawić, na żądanie banku, informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystywania i spłaty kredytu. Obowiązek taki wynikający wprost z ustawy, często również wpisywany jest do samej umowy kredytu. Jeżeli przedsiębiorca będący kredytobiorcą nie wywiąże się z takiego obowiązku, wówczas bank uprawniony będzie albo obniżyć kwotę udzielonego kredytu albo wypowiedzieć tę umowę. Podobnie w przypadku utraty przez przedsiębiorcę zdolności kredytowej bank uprawniony jest albo wypowiedzieć umowę albo obniżyć kwotę udzielonego kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej (art. 75 ust. 1 Prawa bankowego).

O ile strony umowy kredytu nie postanowią inaczej, ustawowy termin wypowiedzenia umowy kredytu wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy – 7 dni (75 ust 2 Prawa bankowego).

Zawierając umowę kredytu inwestycyjnego należy zwrócić szczególną uwagę na postanowienie dotyczące wyrażenia przez bank zgody na realizację przez kredytobiorcę programu naprawczego. Jeżeli w umowie kredytu takie postanowienie zostało zamieszczone, wówczas bank, co do zasady, nie będzie uprawniony do wypowiedzenia umowy kredytu powodu utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej lub zagrożenia jego upadłością (art. 75 ust 3 Prawa bankowego). Jeżeli jednak program naprawczy nie będzie w sposób należyty realizowany, wówczas bank będzie mógł wypowiedzieć umowę kredytu na podstawie ww. przyczyn.

W przypadku, gdy określony w umowie kredytu (inwestycyjnego) okres spłaty jest krótszy niż jeden rok, niezwykle ważnym dla nawiązywanego przez umowę kredytu stosunku kredytu jest art. 75a ust 1 Prawa bankowego, zgodnie z którym, o ile umowa kredytu nie stanowi inaczej, termin spłaty kredytu jest terminem zastrzeżonym na rzecz obu stron. Przepis ten wprowadza wyjątek od art. 457 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym termin do spełnienia świadczenia oznaczony przez czynność prawną poczytuje się w razie wątpliwości na korzyść dłużnika.

Innymi słowy, jeżeli w umowie kredytu nie zostanie zastrzeżona możliwość wcześniejszej spłaty przez kredytobiorcę, wówczas ani bank nie może żądać od kredytobiorcy wcześniejszej spłaty kredytu, ani też kredytobiorca nie może bez zgody banku dokonać takiej wcześniejszej spłaty.

Powyższe nie dotyczy umowy kredytu z ustalonym okresem spłaty dłuższym niż rok, ponieważ wówczas kredytobiorca uprawniony jest wypowiedzieć umowę kredytu z zachowaniem okresu trzymiesięcznego, a tym samym uprawniony jest do wcześniejszej spłaty kredytu.

W przypadku, gdy kredyt inwestycyjny jest kredytem denominowanym lub indeksowanym do waluty innej niż waluta polska, wówczas kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonywać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. Wykonanie tego uprawnienia nie może wiązać się dla kredytobiorcy z poniesieniem dodatkowych kosztów (art. 75b ust 1 w zw. z art. 69 ust 3 Prawa bankowego). Należy przy tym zaznaczyć, iż bank nie może uzależnić wykonania przez kredytobiorcą uprawnienia wcześniejszej spłaty kredytu denominowanego lub indeksowanego i waluty obcej od wprowadzania dodatkowych ograniczeń, w szczególności nie może zobowiązać kredytobiorcy od nabywania waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego całości lub części od określonego podmiotu.

Kredyt na innowacje technologiczne” (wcześniej „Kredyt technologiczny" – dostępny w perspektywie UE 2007-2013) to instrument bezzwrotnego wsparcia finansowego dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw planujących wdrożenie innowacji technologicznych ze środków unijnych w ramach Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (PO IR) - program przewidziany do realizacji w latach 2014-2020 jako następca Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, lata 2007-2013.

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój koncentruje się na przedsięwzięciach związanych ze zwiększeniem innowacyjności gospodarki, rozwojem sektora nauki, współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a sektorem nauki oraz zapewnieniem wysokiej jakości otoczenia biznesu sprzyjającego podnoszeniu innowacyjności przedsiębiorstw.

Przeprowadzenie naboru i ocena wniosków o przyznanie premii technologicznej, podpisywanie umów z beneficjentami oraz wypłata przyznanego wsparcia należy do zdań Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK pełni w PO IR rolę Instytucji Wdrażającej dla poddziałania 3.2.2 „Kredyt na innowacje technologiczne)

W przypadku, gdy mikroprzedsiębiorca zamierza realizować projekt związany z inwestycją technologiczną, wówczas powinien sprawdzić, czy spełnia kryteria uprawniające go do uzyskania kredytu technologicznego. Należy jednak przy tym zaznaczyć, iż zgodnie z art. 4 ust 1 Ustawy o niektórych formach wspierania działalności inwestycyjnej, udział własny przedsiębiorcy realizującego inwestycje technologiczną w finansowaniu tej inwestycji nie może stanowić mniej niż 25% wydatków szczegółowo określonych w tejże Ustawie.

 

Rozliczenie kredytu w kosztach działalności

Zgodnie z art. 14 ust 3 pkt 1) Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „updof"), kwota zaciągniętego kredytu nie jest zaliczana do przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej. Tym samym sam fakt uzyskania kredytu jest dla przedsiębiorcy podatkowo obojętny.

Ponadto updof (art. 23 ust 1 pkt 8 lit a)stanowi, iż nie stanowią kosztów uzyskania przychodów poniesione wydatki na spłatę kredytu, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tego kredytu, z tym że kosztem uzyskania przychodów są wydatki na spłatę kredytu w przypadku, gdy kredyt był waloryzowany kursem waluty obcej, jeżeli:

• kredytobiorca w związku ze spłatą kredytu zwraca kwotę kapitału większą niż kwota otrzymanego kredytu - w wysokości różnicy pomiędzy kwotą zwrotu kapitału a kwotą otrzymanego kredytu,
• kredytodawca otrzymuje środki pieniężne stanowiące spłatę kapitału w wysokości niższej od kwoty udzielonego kredytu - w wysokości różnicy pomiędzy kwotą udzielonego kredytu a kwotą zwróconego kapitału.

Z powyższego wynika, iż odsetki od kredytu stanowią, co do zasady koszt uzyskania przychodu. Jednakże od tej zasady updof przewiduje też wyjątki.

W przypadku, gdy odsetki od kredytu zostały naliczone, lecz niezapłacone albo zostały umorzone, wówczas również nie można ich zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu (art. 23 ust 1 pkt 32 updof).

Ponadto do kosztów uzyskania przychodów nie można zaliczyć również odsetek, prowizji i różnic kursowych od kredytów zwiększających koszty inwestycji w okresie realizacji tych inwestycji (art. 23 ust 1 pkt 33 pdof).

Na rynku wiele banków i innych instytucji finansowych reklamuje szeroko swoje produkty finansowe, jednakże niezależnie od tego co mówi doradca finansowy zanim zdecydujesz się złożyć wniosek kredytowy w wybranym banku, zapoznaj się z ofertami kredytowymi wszystkich banków.

Należy też pamiętać, iż niezależnie jak sympatyczny, rezolutny, życiowy wydaje się być doradca finansowy, uzyskuje on prowizję od podpisanej przez Ciebie umowy kredytowej, wobec tego będzie starał się przedstawić ofertę swojego banku jako najlepszą, najkorzystniejszą i najszybszą na rynku. Dlatego do każdej oferty należy podejść analitycznie, najlepiej porównując z możliwie jak największą liczbą ofert innych banków.

Zanim umówisz się na spotkanie z doradcą finansowym warto poprosić go o wcześniejsze przesłanie na skrzynkę mailową szczegółowej oferty kredytu wraz z estymacją (oszacowaniem) wysokości rat kredytu w ustalonym wcześniej okresie kredytowym. Pozwoli to na wstępną preselekcję najdroższych i najmniej korzystnych ofert kredytowych oraz zaoszczędzi czas. Warto wówczas zaznaczyć doradcy finansowemu, iż zależy nam na określeniu rzeczywistej wysokości kredytu, raty, tj. na jaką łączną kwotę złożą się spłacane każdego miesiąca (lub w innym ustalonym terminie) raty. Innymi słowy należy ustalić pełen koszt kredytu, a więc z uwzględnieniem kosztów jego przyznawania i obsługi, w tym prowizji czy ubezpieczenia.

Analizując przesłaną z banku estymację, należy pamiętać, iż rzeczywisty koszt kredytu (czyli kwota, jaką będziesz spłacać na rzecz banku) można obliczyć mnożąc liczbę rat poprzez kwotę miesięcznej raty.

Niektóre banki warunkują zawarcie umowy kredytu jednoczesnym zawarciem umowy ubezpieczenia mającej na celu zabezpieczenie tego kredytu. Składki ubezpieczeniowe wkalkulowane są wówczas w koszt miesięcznej raty. Ubezpieczenie kredytu stanowi formę zabezpieczenia spłaty kredytu. Umowa ubezpieczenia kredytu nie oznacza jednak, iż w każdym przypadku, gdy przedsiębiorca nie jest w stanie spłacać kredytu, ubezpieczyciel uczyni to za niego. Umowa ubezpieczenia kredytu zawiera zazwyczaj bardzo szczegółowo, kazuistycznie określone przypadki, w jakich ubezpieczyciel zobowiązany jest do pokrywania nieopłaconych przez przedsiębiorcę rat kredytu. Ponadto należy pamiętać, iż często takie umowy zobowiązują ubezpieczyciela do spłaty tylko kilku rat, a nie całego kredytu.

Zatem w przypadku, gdy bank uzależnia zawarcie umowy kredytu od zawarcia umowy ubezpieczania kredytu, a oferta banku jest na tyle korzystna, że zdecydujesz się na podpisanie umowy z tym bankiem, lub też nie jesteś w stanie w inny sposób zabezpieczyć kredytu (zastaw, hipoteka, poręczenie) wówczas należy wnikliwie przeanalizować umowę ubezpieczenia kredytu i ustalić, jakie sytuacje skutkować będą wypłatą pieniędzy przez zakład ubezpieczeń (spłatą poszczególnych rat lub całego kredytu) oraz w jakich sytuacjach zakład ubezpieczeń uprawniony jest odmówić wypłaty.

Niezależnie od powyższego należy wyraźnie podkreślić, iż bank nie może nas „zmusić” do podpisania umowy ubezpieczenia, jednakże w przypadku, gdy bank warunkuje podpisanie umowy od uzyskania takiego zabezpieczenia, a my nie chcemy się na to zgodzić, to wówczas pozostaje poszukać oferty innego banku, który nie stawia takiego wymogu.

Należy również spytać doradcę finansowego lub ubezpieczeniowego, czy bank dopuszcza wypowiedzenie umowy ubezpieczenia, po upływie pewnego czasu od podpisania umowy kredytowej. Zazwyczaj jest to możliwie po upływie określonej liczby miesięcy od daty zawarcia umowy kredytu i rozpoczęcia spłacania rat. Jeżeli takie wypowiedzenie jest dopuszczalne przez bank i nie wpływa na samą umowę kredytu, to można to warto rozważyć jego wypowiedzenie analizując przy tym na czym nam bardziej zależy, czy na niższej racie kredytu, czy na zabezpieczeniu spłaty w przypadku niemożności spłaty poszczególnych rat.

Przed podjęciem decyzji o ewentualnej rezygnacji z ubezpieczenia kredytu zaleca się dokładne przeanalizowanie kosztów tego kredytu uwidocznionych w miesięcznej racie oraz ryzyka wystąpienia zdarzeń, które mogą uniemożliwić terminowe spłacanie kredytu.

Ponadto analizując oferty umów kredytów inwestycyjnych należy również pamiętać, iż niektóre banki oferują specjalne warunki kredytów ze względu na cel finansowania, np. na inwestycje produktywne (w tym ze wsparciem unijnym) lub ze względu na dedykowaną grupę odbiorców - np. wolne zawody.

Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą od niedawna, to musisz się liczyć z tym, że banki niechętnie udzielają kredytów przedsiębiorcom działającym krócej niż 3/6/12 miesięcy (w zależności od banku). W takim przypadku dla ustalenia zdolności kredytowej doradca finansowy wymaga ustanowienia zabezpieczenia lub wysokiej oceny punktowej ryzyka kredytowego na podstawie informacji z Biura Informacji Kredytowej).

Zdolność kredytową potencjalnego kredytobiorcy, w zależności od oferowanego kredytu, banki ustalają w oparciu o udokumentowane przychody lub w oparciu o tzw. estymację (szacowane dochody). Dla udokumentowania przychodów wymagane jest przedłożenie rozmaitych dokumentów wedle uznania banku, np. wyciągów z rachunku osobistego lub rachunku firmowego, PIT-u za ubiegły rok rozrachunkowy, dowodu uiszczania składek do ZUS lub potwierdzeń regulowania należności podatkowych.

Zdolność kredytową zwiększa ustanowienie zabezpieczeń na mieniu potencjalnego kredytobiorcy. Preferowanymi zabezpieczeniami są hipoteka na nieruchomości, czego należy unikać oraz poręczenie, najczęściej dwóch osób.

Celem weryfikacji, czy potencjalny kredytobiorca nie jest dłużnikiem innych banków lub innych podmiotów udzielających pożyczek, banki zasięgają informacji w BIK (Biurze Informacji Kredytowej). Potencjalny kredytobiorca musi wyrazić zgodę na uzyskanie przez kredytodawcę informacji z BIK na temat jego historii kredytowej. Nasza historia kredytowa pozwala w pewnym stopniu zweryfikować analitykowi finansowemu nas jako przyszłego kredytobiorcę, w tym czy będziemy spłacali raty w terminie, czy spłaciliśmy już poprzednie zobowiązania. Należy pamiętać, iż to przedsiębiorca decyduje, czy informacja o zaciągniętym przez niego kredycie w BIK zostanie uwidoczniona w BIK. Brak zgody na umieszczenie informacji o zaciągniętym kredycie w BIK nie obowiązuje w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie wywiązuje się ze swych zobowiązań, podczas gdy dobrowolna zgoda na uwidocznienie informacji o spłacanych terminowo kredytach podwyższa naszą wiarygodność, a co za tym idzie zdolność kredytową.

Nawet zakup drukarki na raty i terminowe regulowanie należności z tego tytułu przedstawia nas jako rzetelnego kredytobiorcę. Należy przy tym pamiętać, iż w sytuacji, gdy terminowo spłacamy nawet drobne kredyty np. na sprzęt RTV, AGD, to wówczas informację o takim kredycie nie są zamieszczane w BIK. Wspomnienie o takim fakcie doradcy kredytowemu czasem może nam jednak bardziej zaszkodzić niż pomóc. Doradca kredytowy będzie nalegał na uzyskanie informacji od banku, który kredytował nam zakup sprzętu, co najczęściej wiąże się z koniecznością zapłacenia za takie zaświadczenie – nawet do 50 złotych. Dodatkowo termin uzyskania takiego zaświadczenia trwa czasem do 14 dni, co w przypadku, gdy zależy nam na jak najszybszym zastrzyku pieniędzy może spowodować opóźnienie uzyskania finansowania. W związku z powyższym zaleca się uzyskanie takiego zaświadczenia przed złożeniem wniosku o przyznanie kredytu.

Należy stale pamiętać także, że złożenie wniosku kredytowego, czy przedłożenie ww. powyższych dokumentów nie oznacza zgody na zaciągnięcie kredytu. Dopóki nie zostanie podpisana umowa przedsiębiorca może wycofać się na każdym etapie, a kredyt nie zostanie uruchomiony. Jednakże czasem banki pobierają opłatę od samego złożenia wniosku kredytowego.

Należy pamiętać, że najczęściej warunki kredytu są negocjowalne. Dotyczy to zarówno wysokości prowizji, oprocentowania, jak i np. terminu płatności raty.

Jeżeli nasz wniosek kredytowy zostanie rozpatrzony przez bank pozytywnie nie oznacza to automatycznie uruchomienia kredytu przez bank. Niektóre banki wymagają założenia rachunku bankowego w banku udzielającym kredytu i jest to częstokroć formalny wymóg uruchomienia kredytu.