Jakie regulaminy wewnętrzne powinna posiadać Twoja firma?

1. Zarządzanie firmą.

W malej firmie racjonalnym jest, aby regulacje w obszarze zarządzania były zintegrowane możliwie w jednym regulaminie. Podstawowym regulaminem jest regulamin organizacyjny, który można oczywiście łączyć z tzw. księgą służb, która określa kompetencje komórek i stanowisk, jaka jednostka bądź osoba, do czego jest uprawniona i za co odpowiada.

Jeżeli zatrudniasz pracowników to w celu zapewnienia przedsiębiorstwu dalszego rozwoju, warto zastanowić się nad wdrożeniem odpowiedniej struktury organizacyjnej. Jest to dobre rozwiązanie, które przyczyni się nie tylko do wprowadzenia podziału pracy, ale także do lepszej koordynacji. Pamiętaj, że obszar zarządzania (struktura organizacyjna) jest to układ stanowisk i składających się z nich komórek organizacyjnych wewnątrz firmy. Ponadto jest podziałem uprawnień i odpowiedzialności, określa również zależności pomiędzy poszczególnymi pracownikami przedsiębiorstwa.

1.1. Regulamin organizacyjny.

Regulamin organizacyjny jest to regulamin określający zasady organizacji i działania przedsiębiorstwa, którego celem będzie m.ni. określenie struktury przedsiębiorstwa, uwzględniając w szczególności strukturę instytucjonalną (organizacyjną) służbową oraz funkcjonalną. Jeżeli łączymy regulamin organizacyjny z księgą służb to powinny się w nim znaleźć m.in. zapisy dot.:

• jednostek organizacyjnych i samodzielnych stanowisk pracy;
• określenia, kto sprawuje zarząd w przedsiębiorstwie;
• obowiązków, jakie obowiązują osoby na samodzielnych stanowiskach pracy np. sekretariat, kadry, księgowa itp.;
• organizacji funkcjonalnej tj. współpracy pomiędzy poszczególnymi działami w tym pomiędzy samodzielnymi stanowiskami;

Regulamin organizacyjny jest to pewnego rodzaju schemat, w którym możesz określić, kto komu podlega, kto komu wydaje polecenia a także, kto kogo musi słuchać, z kim uzgadniać prace do wykonania oraz kto kogo ma lub powinien nadzorować.

Przy tworzeniu regulaminu organizacyjnego, w którego skład będą również wchodzić zapisy dot. księgi służb powinno się dostosować do kilku podstawowych zasad, które mogą okazać się przydatne, zaliczyć do nich możemy:

• zasadę celowości polegającą na jasnym i wyraźnym określeniu celów przedsiębiorstwa;
• zasadę jednolitości kierownictwa polegająca na tworzeniu struktury organizacyjnej, która określa, że dany pracownik lub grupa pracowników powinna być podległa danemu kierownikowi, który będzie wydawał im polecenia; 
• zasadę racjonalności nadzoru polegającą na tym, że wielkość zespołu, który podlega pojedynczemu kierownikowi była odpowiednio dobrana.

Wzór dokumentu znajdziesz pod adresem: https://mikroporady.pl/ksiegowosc/item/28-regulamin-organizacyjny.html

1.2. Regulamin zarządzania.

Regulaminu zarządzania jest regulacją określająca sposób zarządzania w zależności od tego, czy kompetencje dot. zarządzania przedsiębiorstwem leżą niepodzielnie w rękach indywidualnego przedsiębiorcy, zarządu spółki handlowej i ponoszą oni pełną odpowiedzialność, czy też powierza pewne zadania innym osobom w ramach ich własnych kompetencji, odpowiednio uprawnień i odpowiedzialności.

Ponadto w takim regulaminie można zastosować zapisy dot. odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności o ile nie dokonał błędu w wyborze w przypadku, jeżeli osoby, którym są powierzane zadania są specjalistami w zakresie przypisanych im zadań (często to kontrakty menadżerskie lub inne umowy cywilno-prawne). Dzięki takim zapisom przedsiębiorca uwalnia się od bezpośredniej samodzielnej odpowiedzialności.

Powyższą odpowiedzialność określa art. 429 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba, że nie ponosi winy w wyborze albo, że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.

W spółkach handlowych sprawy te reguluje Kodeks Spółek handlowych (k.s.h.) w części, w której opisuje prowadzenie spraw i reprezentację spółek. Dla spółek kapitałowych będzie wówczas to także regulamin zarządu.

Co do zasady w regulaminie zarządzania powinny się znaleźć m.in. zapisy dot:

• kto prowadzi oraz kto reprezentuje daną firmę;
• przy czyjej pomocy przedsiębiorca wykonuje swoje zadania;
• rodzaju udzielanych pełnomocnictw i upoważnień przez przedsiębiorcę;
• form sprawowania zarządu, jakimi mogą być postanowienia, zarządzenia, pełnomocnictwa, upoważnienia czy akceptacje;
• podziału kompetencji tj. obowiązków, jakie obowiązują osoby na kierowniczych i samodzielnych stanowiskach pracy np. szef produkcji, zaopatrzeniowiec, kierownik sprzedaży czy księgowa.

Wprowadzenie regulaminu organizacyjnego czy też zarządzania jest konieczne z uwagi na to, że realizacja wyznaczonych celów firmy wymaga zaangażowania różnorodnych zasobów oraz kompetentnych osób. Zastosowanie jednego z powyższych regulaminów bądź też połączonych w jeden pozwoli na wprowadzenie odpowiedniego podziału pracy, przepływu informacji oraz efektywne planowanie prac.

Wzór dokumentu znajdziesz pod adresem: https://mikroporady.pl/zarzadzanie/item/21-regulamin-zarzadzania.html

 

2. Zarządzanie informacją i dokumentacją.

Obszar zarządzania informacją i dokumentacją należy integrować przede wszystkim z regulacjami dot. RODO (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)) oraz ochroną tajemnicy przedsiębiorcy (w tym tajemnicy handlowej, skarbowej, bankowej). Tym samym zarządzanie informacją i dokumentacją jest również zarządzaniem nośnikami informacyjnymi.

Najbardziej odpowiednim regulaminem, który może w tym obszarze zastosować przedsiębiorca to regulamin w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji. Regulamin ten określają zasady i sposób ochrony informacji, dokumentów, materiałów i danych oraz infrastruktury informatycznej przed nieuprawnionym ujawnieniem lub dostępem bądź zniszczeniem, podlegających ochronie, a także obowiązki osób zatrudnionych w zakresie korzystania np. ze sprzętu komputerowego.

W regulaminie w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji powinny znaleźć się odpowiednie zapisy dot. m.in.:

• przedmiotu ochrony, na który składają się sfera prywatności i dobra osobiste, tajemnice według Prawa pracy, tajemnice bankowa, skarbowa, tajemnica przedsiębiorstwa;
• zakresu podmiotowego zobowiązanych do ochrony tj. kierowników, pracowników, pełnomocników itd.;
• oznaczeń informacji chronionych jak również klasyfikacji dokumentacji;
• dostępu do informacji chronionej, bezpieczeństwa informatycznego;
• kontroli i zarządu w tym odpowiedzialności i kar.

Jak już wspomniano na wstępie ważną kwestią, o której należy pamiętać przy sporządzaniu omawianego regulaminu są przepisy RODO, które określają ochronę prawną życia prywatnego, w tym również rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz informacje o majątku, co pokrywa się z ochroną danych osobowych osób fizycznych. Ochrona obejmuje przede wszystkim:

• informację, na podstawie, której można określić tożsamość danej osoby powiązaną z danymi chronionymi;
• zestaw danych o charakterze osobowym, dostępny według określonych kryteriów, niezależnie od tego, czy zestaw ten jest rozproszony lub podzielony funkcjonalnie, czyli zbiór danych; 
• przetwarzanie danych w rozumieniu zbierania, utrwalania, przechowywania, opracowywania, zmieniania, udostępniania i usuwania danych, jak również każdej innej operacji przetwarzania wykonywanej w systemach informatycznych.

Warto również wskazać, że ochrona danych osobowych powinna odpowiadać określonym zasadom, o których mówi art. 5 ust 1 RODO. Zgodnie z tym przepisem dane osobowe muszą być:

• przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dane dotyczą („zgodność z prawem, rzetelność i przejrzystość”);
• zbierane w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach i nieprzetwarzane dalej w sposób niezgodny z tymi celami; dalsze przetwarzanie do celów archiwalnych w interesie publicznym, do celów badań naukowych lub historycznych lub do celów statystycznych nie jest uznawane w myśl art. 89 ust. 1 za niezgodne z pierwotnymi celami („ograniczenie celu”);
• adekwatne, stosowne oraz ograniczone do tego, co niezbędne do celów, w których są przetwarzane („minimalizacja danych”);
• prawidłowe i w razie potrzeby uaktualniane; należy podjąć wszelkie rozsądne działania, aby dane osobowe, które są nieprawidłowe w świetle celów ich przetwarzania, zostały niezwłocznie usunięte lub sprostowane („prawidłowość”);
• przechowywane w formie umożliwiającej identyfikację osoby, której dane dotyczą, przez okres nie dłuższy, niż jest to niezbędne do celów, w których dane te są przetwarzane; dane osobowe można przechowywać przez okres dłuższy, o ile będą one przetwarzane wyłącznie do celów archiwalnych w interesie publicznym, do celów badań naukowych lub historycznych lub do celów statystycznych na mocy art. 89 ust. 1, z zastrzeżeniem, że wdrożone zostaną odpowiednie środki techniczne i organizacyjne wymagane na mocy niniejszego rozporządzenia w celu ochrony praw i wolności osób, których dane dotyczą („ograniczenie przechowywania”);
• przetwarzane w sposób zapewniający odpowiednie bezpieczeństwo danych osobowych, w tym ochronę przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem oraz przypadkową utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem, za pomocą odpowiednich środków technicznych lub organizacyjnych („integralność i poufność”).

Trzeba tutaj również zwrócić uwagę na tajemnicę przedsiębiorcy, którą są wszelkie informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności zgodnie z art. 11 Ustawy o nieuczciwej konkurencji. Aby łatwiej można było zrozumieć powyższy przepis można rozłożyć go na trzy przesłanki, dzięki którym dane informacje można uznać za tajemnicę przedsiębiorstwa:

• są to informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą;
• jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są one powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób;
• uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

Ponadto warto również wskazać, że na tajemnicę przedsiębiorcy składają się również informacje, które (zgodnie z art. 39 Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej – TRIPS):

• są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie i zespole ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z kręgów, które normalnie zajmują się tym rodzajem informacji;
• mają wartość handlową, dlatego, że są poufne; 
• poddane zostały przez osobę, pod której legalną kontrolą informacje te pozostają rozsądnym, w danych okolicznościach, działaniom dla utrzymania ich poufności.

Wobec powyższego ochrona i zarządzanie informacją jest jak najbardziej wskazana przy prowadzeniu przedsiębiorstwa, choćby miałaby sprowadzać się do najmniejszego zakresu ochrony informacji, której wymaga prawo, a więc danych osobowych (w tym pracowniczych), tajemnicy skarbowej, bankowej, handlowej, przemysłowej i zabezpieczania zbiorów przed fizyczną utratą oraz podstawowej kwalifikacji dokumentów i akt.

 

3. Obszar zarządzania działalnością gospodarczą

Obszar zarządzania działalnością gospodarczą zawiera regulacje dot. danych konkretnych działalności związane z procesami produkcji, świadczenia usług, sprzedaży, procedurami technologicznymi. Będą tu miały również zastosowanie regulaminy pracy, instrukcji BHP.

3.1. Regulaminy w obszarze zarządzania działalnością.

Najczęściej spotykane regulaminy, jakie możemy zastosować w swoim przedsiębiorstwie w obszarze zarządzania działalnością gospodarczą, czyli inaczej procedury odpowiednie dla danej działalności, które są niezbędne w określonych przypadkach to w szczególności:

• Regulamin Sprzedaży – określający ogólne warunki umów sprzedaży, udostępnienie oferty asortymentowej towarów, zapewnienia, co do sprzedawanych towarów jak również gwarancję, zamówienia, dostawę towarów, cenę i warunki płatności, składanie reklamacji (wzór znajdziesz pod adresem: https://mikroporady.pl/ksiegowosc/item/63-procedura-sprzedazy.html);
• Regulamin świadczenia usług np. drogą elektroniczną – określający rodzaje oraz warunki dostarczania usług czy towarów za pomocą Serwisu a także zasady korzystania z Serwisu oraz wszelkie warunki zawierania i rozwiązywania umów, a także tryb postępowania reklamacyjnego.

Oczywiście powyższe regulaminy mogą stanowić jeden złożony dokument, jeżeli np. prowadzimy sprzedaż on-line. Zarówno w pierwszym jak i drugim regulaminie znajdą się zapisy dot. postępowania reklamacyjnego, gwarancji, zamówień, cen i warunków płatności. Dlatego też, jeżeli prowadzimy małą działalność możemy skorzystać z jednego regulaminy, który będzie nam określał szczegółowe warunki sprzedaży towarów czy też usług.

3.2. Regulamin pracy.

Regulamin pracy jest to akt wewnątrzzakładowy, który określa organizację oraz porządek w procesie pracy i związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracowników. Jest obowiązkowy u przedsiębiorców zatrudniających więcej niż 20 pracowników. Jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, aby mniejsi przedsiębiorcy również posiadali regulaminy pracy. Regulamin pracy jest, bowiem przydatny dla przedsiębiorcy w celu umożliwienia udzielenia stosownych informacji, pouczeń i przeszkoleń pracownika. Taki regulamin powinien oczywiście być przy zatrudnianiu każdemu pracownikowi przedstawiony w celu zapoznania się z nim. Regulamin jest również przydatny, aby w przypadkach wskazanych w tym regulaminie stosować systemy nagradzania, premiowania czy też kar.

Regulamin pracy w swojej treści powinien ustalać w szczególności zgodnie z art. 104¹ § 1 Kodeksu pracy (k.p.):

• organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu, wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, a także w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej; 
• systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy; 
• porę nocną; 
• termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia; 
• wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom; 
• rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego; 
• wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe; 
• obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą; 
• przyjęty u danego pracodawcy sposób potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

Oczywiście przy regulaminie pracy nie można również zapomnieć o przepisach RODO, które wprowadziły zmiany do przepisów kodeksu pracy. Wobec nowych przepisów RODO oraz nowej ustawy o ochronie danych osobowych przedsiębiorca powinien ustalić, w jaki sposób w jego firmie zorganizowane są procesy w toku, których dochodzi do przetwarzania danych osobowych. Chodzi przede wszystkim o:

• identyfikację zbiorów danych, wskazanie formy przetwarzania danych oraz celów, w jakich są przetwarzane; 
• inwentaryzację procesów przetwarzania danych i ustalenie narzędzi, za pomocą, których przetwarzane są dane np. przy procesach dotyczących danych kadrowo-płacowych (wnioski o urlop, listy obecności), czy w formie papierowej czy też w formie elektronicznej;
• określenie statusu pracodawcy w procesach przetwarzania danych czy pełni rolę administratora, współadministratora czy też podmiotu przetwarzającego;
• zidentyfikowanie, komu przekazywane są dane osobowe tj. wskazanie Zaufanych Partnerów czy też firm księgowych lub informatycznych.

Ponadto pamiętać również trzeba, że w regulaminie pracy w związku z RODO należy pamiętać o nowo wprowadzonych przepisach dot. zakresu oraz sposobu zastosowania monitoringu. Przepisy te to art. 22² i art. 22³ Kodeksu pracy wprowadzone ustawą o ochronie danych osobowych. Przepisy te wymuszają zmiany, jakie powinny się znaleźć w układach zbiorowych pracy, lub regulaminach pracy.

Głównymi celami powyższych nowych koniecznych teraz regulacji jest to, że jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników lub ochrony mienia lub kontroli produkcji lub zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, pracodawca może wprowadzić szczególny nadzór nad terenem zakładu pracy lub terenem wokół zakładu pracy w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring) (art. 22² § 1 k.p.) Pracodawca może również wprowadzić monitoring poczty elektronicznej, który jest możliwy, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia organizacji pracy umożliwiającej pełne wykorzystanie czasu pracy oraz właściwego użytkowania udostępnionych pracownikowi narzędzi pracy, pracodawca może wprowadzić kontrolę służbowej poczty elektronicznej pracownika (monitoring poczty elektronicznej), (art. 22³ § 1 k.p.).

Wzór dokumentu znajdziesz pod adresem: https://mikroporady.pl/zatrudnianie/item/16-regulamin-pracy.html

3.3.Regulamin BHP.

Oczywiście w twoim przedsiębiorstwie nie powinno zabraknąć regulaminów dot. ppoż i bhp, rozpoczynając od dróg ewakuacji np. ze sklepu, magazynu a kończąc na obowiązkach noszenia odzieży roboczej czy ochronnej. Pamiętać należy, że bezpieczeństwo i higiena pracy to nie tylko wymogi z punktu widzenia prawa pracy, ale przede wszystkim tworzenie takich warunków pracy, w których pracownicy mogą efektywnie pracować, a przedsiębiorca unikać przestoju z powodu chorób czy odszkodowań w przypadku wypadków.

Zgodnie z art. 207 § 2 k.p. najważniejsze obowiązki, jakie powinny być zawarte w regulaminie BHP w przypadku mniejszych przedsiębiorców to:

• organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy; 
• zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; 
• wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń; 
• zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy; 
• zapewnienia wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Pamiętać również należy, że niektóre obszary związane z regulaminem BHP wymagają posiadania odpowiednich kwalifikacji. Jeżeli natomiast, gdy przedsiębiorca zdecyduje się na prowadzenie spraw związanych z BHP w swojej firmie na własną rękę, powinien pamiętać, że konieczne jest spełnienie warunków określonych w przepisach prawa pracy m.in. musi posiadać odpowiednie szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, liczba zatrudnionych przez niego pracowników nie może przekraczać 10 osób.

Wzór dokumentu najdziesz pod adres: https://mikroporady.pl/ksiegowosc/item/33-ogolny-regulamin-bhp.html

 

4. Podsumowanie.

Biorąc pod uwagę wymienione wyżej rodzaje regulaminów można przyjąć, że niektóre regulacje jak np. regulamin organizacyjny i zarządzania można tak upraszczać i łączyć ze sobą, aby zmniejszyć ich liczbę i objętość bez uszczerbku dla treści oraz wynikających z nich obowiązków.

Dla przykładu można również podać regulamin ochrony i zarządzania informacją, w którego skład mogą wchodzić takie regulacje jak przechowywanie i dostęp do akt pracowniczych, zasady i sposób przechowywania ksiąg rachunkowych, regulamin ochrony tajemnicy przedsiębiorcy, zasady obiegu i przechowywania dokumentów oraz ich archiwizacji, zasady dostępu do sieci wewnętrznych, informatycznych baz danych.

Przedsiębiorstwo, które ugruntowało swoją pozycję na rynku, i posiada określony profil produktów oraz stałych klientów może tworzyć własną strukturę organizacyjną i regulaminy odpowiadające potrzebom tego przedsiębiorstwa przez dłuższy okres czasu. W takich przypadkach można projektować regulaminy dostosowane dla danego przedmiotu działalności, rozmiaru, zakładając stabilizację zatrudnienia i stałe zadania dla poszczególnych komórek organizacyjnych uwzględniając jednak rozwój. Z powyższego wynika, że przedsiębiorstwa powinny wprowadzać zasady i regulaminy jak najbardziej elastyczne oraz regulujące funkcjonowanie przedsiębiorstwa w możliwie dużym przedziale wielkości, rozmiarze i rodzaju (form) zatrudnienia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy: Dz.U.2022.1510 t.j.;
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U.2020.1740 t.j.);
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO) (Dz.Urz.UE.L 2016 Nr 119, str. 1);
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2020.1913 t.j.);
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 221 z późn. zm.);
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2022.1467 t.j.);
• Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej – TRIPS (Dz.Urz.L336, 23/12/1994 P. 0214 – 0233);