Prawo do rękojmi przy kupnie samochodu bez ubezpieczenia OC

Użytkownik serwisu zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej dotyczącej kupna samochodu na spółkę bez ubezpieczenia OC, o czym nie został poinformowany w czasie zakupu. Wskazał, że sprzedający go zapewniał o posiadaniu ważnego ubezpieczenia na dowód czego miał przesłać niezbędne dokumenty na adres Użytkownika. Dodatkowo w niedługim czasie po zakupie w samochodzie pojawił się błąd silnika, który wywołuje tryb awaryjny i uniemożliwia prawidłowe korzystanie z pojazdu. Z uwagi na brak kontaktu ze strony sprzedającego, Użytkownik sprawdził ważność polisy w systemie UFG. Pomimo zapewnień sprzedającego w chwili zakupu o ważnej polisie OC okazało się, że pojazd nie jest ubezpieczony od stycznia (pojazd został nabyty w kwietniu). Czy w przedstawionych okolicznościach Użytkownikowi przysługuje prawo do skorzystania z rękojmi? Czy Użytkownik może dochodzić od sprzedającego zwrotu uiszczonej kary finansowej nałożonej przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe?

Kodeks cywilny reguluje zasadę odpowiedzialności sprzedawcy względem kupującego z tytułu wady fizycznej oraz prawnej rzeczy nabytej. Przepisy o rękojmi w większości mają charakter uniwersalny, stosowane są do umów sprzedaży zawieranych przez dowolne podmioty. Należy podkreślić, że zasadniczo nie ma znaczenia, czy sprzedawca/kupujący jest osobą fizyczną, czy przedsiębiorcą. Rękojmia działa, jeżeli kupimy auto na fakturę VAT, jak i fakturę VAT marżę czy też na podstawie umowy cywilnoprawnej, gdzie sprzedawca nie trudni się zawodowo sprzedażą pojazdów.

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi ma charakter odpowiedzialności ustawowej i powstaje z mocy samego prawa już w chwili wydania pojazdu kupującemu. Należy przy tym mieć świadomość, że ten rodzaj odpowiedzialności oparty jest na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że sprzedawca mógł nawet nie wiedzieć o wadzie. W szczególności dla dochodzenia odpowiedzialności sprzedawcy na podstawie przepisów o rękojmi nie jest konieczne wykazywanie szkody, jaką poniósł kupujący, winy sprzedawcy czy też związku przyczynowego w jakiejkolwiek postaci.

Okres ochronny rękojmi trwa 2 lata. Jeżeli jednak zakup dotyczy pojazdu używanego, sprzedawca może ograniczyć okres rękojmi do jednego roku, przy czym musi on wyraźnie o tym poinformować kupującego, najlepiej na piśmie.

Wady rzeczy sprzedanej dzielą się na dwie podstawowe kategorie - wady fizyczne i wady prawne. Zgodnie z art. 5561 § 1 k.c., wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Z wadą fizyczną mamy do czynienia w szczególności, gdy:

• zmniejsza wartość rzeczy;
• zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający
  z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy;
• rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego;
• rzecz została wydana w stanie niezupełnym;
• rzecz nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• wbrew publicznemu zapewnieniu (nieuczciwej i wprowadzającej w błąd reklamie) producenta bądź jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent, rzecz nabywana przez konsumenta nie ma określonych cech;
• doszło do nieprawidłowego zamontowania i uruchomienia rzeczy, jeżeli czynności te zostały wykonane lub sprzedane przez osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność albo przez kupującego, który postąpił wg instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

Ze stanu faktycznego opisanego przez Użytkownika można stwierdzić, że błąd silnika uniemożliwiający prawidłowe korzystanie z pojazdu stanowi wadę fizyczną. Ta okoliczność powoduje, że przysługuje mu prawo do skorzystania z uprawnień wynikających z tytułu rękojmi.

Natomiast zgodnie z art.  556³ Kodeksu Cywilnego sprzedana rzecz ma wadę prawną:

- gdy stanowi własność osoby trzeciej,

- jest obciążona prawem osoby trzeciej,

- jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.  

Każdy właściciel samochodu decydujący się na jego sprzedaż, ma obowiązek przekazania nabywcy swojej dotychczasowej polisy ubezpieczenia OC i zgłoszenia tego faktu do towarzystwa. Bezwzględny obowiązek przekazania dokumentów polisowych wynika z art. 32 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych zgodnie z którym posiadacz pojazdu mechanicznego, który przeniósł prawo własności tego pojazdu, jest obowiązany do przekazania posiadaczowi, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu, potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz do powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń, w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, o fakcie przeniesienia prawa własności tego pojazdu i o danych posiadacza, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu. Ponadto zgodnie z przepisem, posiadacz pojazdu mechanicznego, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu ponosi odpowiedzialność wobec zakładu ubezpieczeń za zapłatę składki należnej za okres od dnia, w którym nastąpiło przeniesienie na niego prawa własności pojazdu. Posiadacz pojazdu mechanicznego, który przeniósł prawo własności tego pojazdu, ponosi solidarną odpowiedzialność z posiadaczem pojazdu, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu, za zapłatę składki należnej zakładowi ubezpieczeń za okres od dnia przeniesienia prawa własności do dnia powiadomienia przez niego zakładu ubezpieczeń. Na przenoszącym własność pojazdu ciąży obowiązek powiadomienia o przeniesieniu własności właściwego starostę (według miejsca rejestracji pojazdu) w ciągu 30 dni (zgodnie z art. 78 ust. 2 pkt 1 Prawo o ruchu drogowym)> Ubezpieczający powiadamia również ubezpieczyciela, z którym zawarł umowę ubezpieczenia OC.  Zgromadzone przez ubezpieczyciela dane są przekazywane do ośrodka informacji, którego rolę pełni Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Dotychczasowy ubezpieczający przekazuje nabywcy dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia (najczęściej polisę ubezpieczeniową).

Z przytoczonych przepisów wynika, że to w interesie zbywcy jest jak najszybsze powiadomienie zakładu ubezpieczeń o przeniesieniu posiadania na nabywcę. Wyznacza ono okres, w którym odpowiedzialność z tytułu zapłaty składki ubezpieczeniowej ciąży na zbywcy i nabywcy solidarnie. Zgodnie z zasadą solidarności (art. 366 k.c.) zakład ubezpieczeń jako wierzyciel decyduje, od którego dłużnika żąda spełnienia świadczenia.

W sytuacji przedstawionej przez Użytkownika sprzedający nie dochował obowiązków wynikających z ustawy. Ponadto mając wiedzę o braku ważnego ubezpieczenia OC, wprowadził w błąd kupującego. Wydaje się zatem, że odpowiedzialność wobec zakładu ubezpieczeń za zapłatę składki należnej za okres od dnia, w którym nastąpiło przeniesienie na niego prawa własności pojazdu jest wyłączona.

Bezpośrednim celem przepisów o rękojmi jest przywrócenie ekwiwalentności świadczeń albo unicestwienie stosunku prawnego obarczonego brakiem ekwiwalentności. W sytuacji, gdy zakupiony samochód posiada wadę, kupujący może żądać wymiany pojazdu na wolny od wad, usunięcia wady (naprawienia), obniżenia ceny bądź odstąpienia od umowy.

Podkreślenia wymaga, że przepisy o rękojmi za wady są instrumentem szczególnej ochrony interesów kupującego na wypadek wykrycia wadliwości rzeczy. Szczególna ochrona kupującego objawia się natomiast tym, że odpowiedzialność sprzedawcy przyjmuje charakter odpowiedzialności absolutnej, której wyłączną przesłanką jest stwierdzenie wadliwości przedmiotu sprzedaży. Oznacza to, że omawiana odpowiedzialność funkcjonuje na zasadzie ryzyka – jest ona możliwa nawet wtedy, gdy sprzedający nie mógł wiedzieć o wadzie. W szczególności dla dochodzenia odpowiedzialności sprzedawcy na podstawie przepisów o rękojmi nie jest konieczne wykazywanie szkody, jaką poniósł kupujący, winy sprzedawcy czy też związku przyczynowego w jakiejkolwiek postaci. Bez znaczenia jest również to, czy sprzedawca o wadzie wiedział, czy mógł się o wadzie dowiedzieć oraz czy wadę spowodował. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 28 listopada 2007 roku, V CNP 124/07: 

samo stwierdzenie istnienia wady, która powoduje zmniejszenie wartości lub użyteczności rzeczy, jest wystarczającą przesłanką skorzystania przez kupującego z przepisów o rękojmi.

Rekomendujemy zatem złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy z tytułu przepisów o rękojmi, w konsekwencji czego kupujący będzie obowiązany do zwrotu poniesionych kosztów. Jeżeli chodzi o zwrot poniesionej kary finansowej, po odstąpieniu od umowy i unicestwieniu stosunku prawnego Użytkownik będzie mógł jej się domagać od sprzedającego na drodze postępowania sądowego jako zwrot świadczenia nienależnego. Ze świadczeniem nienależnym mamy bowiem do czynienia wówczas, gdy osoba, która je spełniła, nie była w ogóle zobowiązana lub nie była zobowiązana względem osoby, której świadczyła, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty. 

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 5 lipca 2022 r.

1. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 621 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).