Pytanie z dnia 20 grudnia 2016
Przedstawiony problem prawny: udostępnienie lokalu przez wspólnika spółce cywilnej
Odpowiedź na problem prawny:
Udostępnienie nieruchomości lub jej części spółce cywilnej przez wspólnika, będącego jej właścicielem może nastąpić na kilka sposobów. Może to nastąpić poprzez zawarcie odpowiednich umów cywilnoprawnych ze wspólnikami spółki cywilnej np. umowy użyczenia, najmu lub poprzez wniesienie wkładu do spółki cywilnej.
1. W wyniku wniesienia wkładu, składnik majątku (rzecz, prawo) zostanie objęty wspólnością łączną wspólników spółki cywilnej. Zgodnie z art. 862 k.c., jKwestie dotyczące wkładu muszą być zawarte w umowie spółki cywilnej. Jeżeli zatem umowa spółki cywilnej została już zawarta, a brak jest odpowiednich postanowień dotyczących wkładu konieczna będzie jej zmiana. Jeżeli oddanie spółce rzeczy lub praw majątkowych, polegać będzie na umożliwieniu nieodpłatnego używania, to na gruncie ustawy o będzie to rozumiane, jako zmiana umowy spółki (art. 1 ust. 3 pkt 1w zw. z art. 1a pkt 1 ustawy o pcc). Zatem, zarówno oddanie lokalu lub jego części przez wspólnika spółce cywilnej do nieodpłatnego używania w drodze wniesienia wkładu do używania, jak i na podstawie „odrębnej” umowy użyczenia wymagać będzie zapłaty pcc.
2.Natomiast, zawarcie umowy najmu czy też użyczenia nieruchomości będącej własnością wspólnika jest o tyle problematyczne, że na gruncie prawa cywilnego spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej ani nie może zostać uznana za jednostkę organizacyjną w rozumieniu art 33 1 k.c., jest natomiast wielostronnym stosunkiem zobowiązaniowy łączącym wspólników, ukształtowanym dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego (por stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z 9 lutego 2011 r., III CZP 130/10, wyroku z 11 lutego 2009 r. V CSK 325/08 jak również w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31 marca 1993 r., III CZP 176/92). Jednakże w orzecznictwie przyjmuje się, iż okoliczność, że spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej ani zdolności sądowej, nie oznacza jeszcze, że nie mogą być dokonywane przesunięcia majątkowe pomiędzy wspólnikiem spółki cywilnej a masą majątkową objętą współwłasnością łączną wspólników spółki cywilnej. Zatem praktyka dopuszcza zawieranie umów cywilnoprawnych między wspólnikiem a spółką cywilną, czyli ze wszystkim wspólnikami w zakresie majątku wspólnego. Sąd Najwyższy w wyroku z 20 czerwca 2007 r. (V CSK 132/07), stwierdził, że majątek spółki cywilnej stanowi współwłasność łączną wspólników i opiera się na szczególnym stosunku osobistym, jaki kształtuje umowę spółki cywilnej. Majątek ten, będący odrębną całością określany jest, jako „majątek spółki”. Obejmuje wkłady majątkowe wspólników oraz uzyskane dochody, stanowiące majątek wspólny wspólników, przy czym każdy z nich jest współwłaścicielem tego majątku do niepodzielnej ręki. W odniesieniu do całego majątku istnieje pomiędzy wspólnikami wspólność łączna, która utrzymuje wyodrębnienie majątku i jego niepodzielność. Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku wskazał, że podziela również pogląd, iż wspólny majątek wspólników jest majątkiem odrębnym od niewchodzących w jego skład majątków poszczególnych wspólników. W skład tego majątku wchodzą własność i inne prawa majątkowe wniesione do spółki lub też uzyskane dla spółki w czasie jej trwania, łącznie ze środkami pieniężnymi i wierzytelnościami. Każdy wspólnik ma we wspólnym majątku swój udział, ale nie stanowi on żadnej określonej części wspólnego majątku i wspólnik nie może tym udziałem dysponować (art. 863 k.c.). Ta zasada wspólności łącznej utrzymuje wyodrębnienie majątku wspólnego i jego niepodzielność, co sprzyja osiągnięciu wspólnego celu ustalonego w umowie spółki. Następnie Sąd Najwyższy podkreślił, że w świetle przytoczonych wypowiedzi nie ulega wątpliwości, że w przypadku zawiązania spółki prawa cywilnego funkcjonują równolegle obok siebie odrębne masy majątkowe należące do poszczególnych wspólników oraz spółki (wspólność łączna wspólników), przy czym ustawa nie wyklucza przesunięć majątkowych pomiędzy tymi masami. Zakazu takich przesunięć nie można też wyprowadzić z istoty spółki cywilnej, czy też szerzej z istoty stosunku zobowiązaniowego.
Ustalenie skutków podatkowych w PIT lub CIT, VAT, w sytuacji udostępnienia przez wspólnika nieruchomości spółce cywilnej z punktu widzenia najbardziej korzystnego rozwiązania wymaga szczegółowego opisu stanu faktycznego i rozważenia wielu alternatywnych form prawnych takiej czynności, wykraczających poza ramy udzielanych odpowiedzi. Należy mieć na uwadze, że świadczenie nieodpłatne, przysparzające korzyść dla majątku wspólnego, wspólnej działalności będzie rozpoznawane, przy braku ekwiwalentności jako przychód dla celów podatkowych.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz.U.2016.380 t.j.
- Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, Dz.U.2016.223 t.j.
Stan prawny aktualny na dzień 28 grudnia 2016 r.
