Umowa o zakazie konkurencji a odszkodowanie należne pracownikowi
Użytkownik naszego serwisu zwrócił się do nas z następującym zapytaniem. Czy pracownikowi wykonującemu czynności pracy wynikające z umowy zlecenia na czas określony, a zawartej w niej klauzuli o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, przysługuje odszkodowanie w myśl artykułu 101 kodeksu pracy? Nadmieniam, iż w tym samym czasie wykonywałem te same obowiązki z tytułu umowy o pracę w częściowym wymiarze etatu, w tym samym czasie, miejscu i zakresie obowiązków zgodnie z harmonogramem czasowym.
Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że zachodzą istotnie różnice w ocenie sytuacji prawnej usługobiorcy, świadczącego usługi na podstawie umowy zlecenie lub umów cywilnoprawnych, unormowanych w ustawie dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej również KC), od sytuacji pracownika, wykonującego pracę na podstawie umowy o pracę, podlegającej pod reżim ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej również KP).
Z treści pytania użytkownika serwisu nie wynika, czy analizie należy poddać stosowanie zakazu konkurencji w trakcie obowiązywania umowy głównej w ramach stosunku pracy czy umowy cywilnoprawnej. Poniżej zostanie przedstawiona analiza obejmująca prawa i obowiązki pracownika objętego umową o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy oraz oddzielnie sytuacja prawna usługobiorcy, który zobowiązany jest do powstrzymywania się od czynów konkurencyjnych względem usługodawcy.
Ponadto, gwoli wyjaśnienia, w przypadku, gdy pomiędzy tymi samymi podmiotami nawiązany jest stosunek pracy oraz zawarta została umowa cywilnoprawna, objęcie zakazem konkurencji na gruncie jednego stosunku pozostaje bez związku wobec drugiego i powinno być analizowane odrębnie.
Umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy.
Jak wynika z art. 1011 § 1 KP, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie, na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Kodeks pracy nie definiuje co należy rozumieć pod pojęciem konkurencji.
Przyjmuje się, że konkurencyjną działalnością jest aktywność przejawiana w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego samego kręgu odbiorców, pokrywająca się - chociażby częściowo - z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy.
Dodatkowo, w art. 100 KP, zostały wskazane obowiązki pracownika. Obowiązki te obejmują wszystkich pracowników niezależnie od tego czy zostały z nimi zawarte umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy, czy też nie. Naruszenie tych obowiązków pociąga za sobą odpowiedzialność porządkową, a w niektórych przypadkach także materialną. Może także stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę.
W katalogu obowiązków, z art. 100 KP, wskazano, że pracownik jest obowiązany dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 lipca 1998 r., I PKN 218/98, przepis ten nie tylko nakłada na pracownika obowiązek pozytywnego zachowania się, ale także jednocześnie wymaga od niego powstrzymania się od określonych działań, jeśli godzą one w dobro pracodawcy.
Oznacza to, że pracownik jest zobowiązany do powstrzymania się od aktywności, w oparciu o ogólny obowiązek dbałości o dobro pracodawcy, zwłaszcza jeżeli dochodzi do zachowania, które może być kwalifikowane w kategoriach nieuczciwej konkurencji. Dodatkowa umowa, zawarta w oparciu o art. 1011 § 1 KP stanowi de facto doprecyzowanie zakresu czynów konkurencyjnych, od których powstrzymania się jest zobowiązany pracownik.
I tu warto zastanowić się nad charakterem umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania zatrudnienia. Nie budzi wątpliwości, że jest ona ściśle związana z okresem trwania umowy o pracę, czyli w chwili ustania umowy o pracę, umowa o zakazie konkurencji, zawarta w oparciu o art. 1011 §1 KP również ustaje.
Przyjmuje się, że umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania zatrudnienia stanowi klauzulę modyfikacyjną stosunku pracy (doprecyzuje zakres działań konkurencyjnych), ale jednocześnie podlega pod reżim ustawy dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, w zakresie obejmującym swobodę ułożenia stosunku umownego (zasada swobody kontraktowej), w szczególności w zakresie nieobjętym regulacją KP.
Kodeks pracy nie wskazuje na odpłatność (odszkodowanie) za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej w trakcie trwania zatrudnienia. Jak wspomniano powyżej, z uwagi na obowiązek dbania o dobro zakładu pracy (a więc i zakaz działania na niekorzyść pracodawcy), dopuszczalne jest zawieranie umów o zakazie konkurencji z pracowniami w trakcie zatrudnienia bez wynagrodzenia, jak i za wynagrodzeniem. O odpłatności takiej umowy będzie więc decydować jej brzmienie ustalone indywidualnie z danym pracownikiem.
Umowa o zakazie konkurencji zawarta z usługobiorcą w trakcie obowiązywania umowy o świadczenie usług
Wielokrotnie Sąd Najwyższy dopuszczał możliwość zawierania umów o zakazie konkurencji z usługobiorcami, w szczególności takich umów o zakazie konkurencji, które regulowały zakres aktywności usługobiorcy po ustaniu stosunku umownego.
Nie budzi więc wątpliwości, że w przypadku zawarcia umowy o świadczenie usług (np. z samozatrudnionym), dopuszczalne jest zawarcie umowy o zakazie podejmowania działań konkurencyjnych przez usługobiorcę.
Umowa taka będzie podlegać ocenie na gruncie KC, w zakresie swobody kształtowania stosunków umownych, ale również ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity – Dz. U. z 2020 r., poz. 1913).
Zgodnie z art. 3 tej ustawy, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Za taki czyn może zostać uznane świadczenie usług konkurencyjnych, czyli w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowanych do tego samego kręgu odbiorców, pokrywających się - chociażby częściowo - z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej usługodawcy.
Zakaz podejmowania aktywności mogącej stanowić czyn nieuczciwej konkurencji wynika wprost z ustawy, a za jego naruszenie przewidziane są sankcje wskazane w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz odpowiedzialność odszkodowawcza w oparciu o KC, w przypadku gdy w wyniku naruszenia takiego zakazu przez usługobiorcę, usługodawca poniesie szkodę.
Doprecyzowanie obowiązku usługobiorcy do powstrzymania się od czynów konkurencyjnych, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy, powinno być uregulowane w umowie pomiędzy usługobiorcą a usługodawcą.
W umowie o zakazie konkurencji, w trakcie trwania łączącej strony umowy o świadczenie usług, strony powinny wskazać jakie czyny będą uznawane za czynności konkurencyjne oraz czy umowa ma charakter odpłatny czy nieodpłatny, jak również okres obowiązania takiej umowy o zakazie konkurencji.
Oznacza to, że dla ustalenia czy usługobiorcy przysługuje odszkodowanie od usługodawcy z tytułu powstrzymywania się od aktywności konkurencyjnej, decydująca będzie treść umowy o zakazie konkurencji. Jeżeli strony nie zawarły takiej umowy bądź nie przewidziały w niej odpłatności, usługobiorcy nie będzie przysługiwać ekwiwalent za powstrzymanie się od aktywności konkurencyjnej.
Brak umowy o zakazie konkurencji nie będzie mieć jednak przełożenia na zakres obowiązków usługobiorcy, gdyż jak wskazano powyżej, usługobiorca jest zobowiązany do powstrzymania się od czynów mogących stanowić czyny nieuczciwej konkurencji, w oparciu o ustawę z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Podsumowanie
Pomimo podobieństw pomiędzy umową o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy a umową o zakazie konkurencji zawartą z usługobiorcą, zobowiązanie do powstrzymania się od czynów konkurencyjnych wynika z odmiennych aktów prawnych.
Nie znajduje też uzasadnienia, „automatyczne” stosowanie przepisów ustawy Kodeks pracy do stosunków cywilnoprawnych w zakresie ustalania praw i obowiązków usługobiorcy objętego umową o zakazie konkurencji.
Również w przypadku, gdy pracownik jest także usługobiorcą (zawarcie umowy cywilnoprawnej jako „uzupełnienie” umowy o pracę) oraz ma zawarte umowy o zakazie konkurencji oddzielnie dla każdego stosunku prawnego, ocena czy należne będzie mu odszkodowanie za powstrzymanie się od aktywności konkurencyjnej będzie następować dla każdego łączącego go stosunku prawnego oddzielnie.
Porada została przygotowana przez prawników Kancelarii Gessel, Koziorowski Sp. k.
Podstawa prawna (stan na dzień 18.01.2021 r.):
Ustawa dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 z póź. zm.)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity – Dz. U. z 2020 r., poz. 1913).
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity – Dz. U. z 2020 r., poz.1320, z póź. zm.)
Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT w 2021.
Wielokrotnie spotykamy się z problematyką, jaką jest wybór właściwego rodzaju umowy. Najczęściej mylonymi i błędnie stosowanymi umowami są umowa o dzieło/umowa zlecenie. Zarówno umowa o dzieło, jak i umowa zlecenie są umowami cywilnoprawnymi, pełnią jednakże zdecydowanie inne funkcje i powodują różne skutki. Istotą zawarcia umowy o dzieło jest zobowiązanie się przyjmującego zamówienie do wykonania określonego, szczegółowo w umowie dzieła, zaś strony zmawiającej do zapłaty wynagrodzenia. Istotą umowy zlecenia jest wykonanie nie przez przyjmującego zlecenie określonej czynności prawnej lub faktycznej.
Jak widzisz, serwis mikroPorady.pl jest wolny od reklam. Działamy dzięki ofiarności naszych użytkowników, którzy przekazują nam wpłaty i darowizny. Nawet w bardzo niewielkich kwotach.
Twoja pomoc pozwoli na:
Poszerzenie serwisu miesięcznie o co najmniej 20 nowych rozwiązań, wzorów umów oraz kazusów
Bieżącą aktualizację wszystkich treści przez prawników
Udzielenie miesięcznie co najmniej 100 porad i konsultacji online
Opiekę informatyczną serwisu i jego dostępność 24/7
"Wesprzyj nas, a zobaczysz, jak dużo na tym zyskasz."
Komunikat w związku realizacją obowiązku z art. 13 RODO Informacja nt. Cookies
Drogi Użytkowniku!
zanim zaczniesz korzystać z naszego Serwisu mikroPorady.pl, prosimy zapoznaj się uważnie z naszym Regulaminem, Polityką Prywatności oraz Polityką Cookies, w których szczegółowo opisaliśmy zasady korzystania z naszego Serwisu oraz sposób gromadzenia, wykorzystania i udostępnienia danych osobowych. Korzystając z Serwisu zgadzasz się z Regulaminem, Polityką Prywatności i Polityką Cookies.
Twoja prywatność i bezpieczeństwo to nasz priorytet, dlatego informujemy Cię, że nasz Serwis wykorzystuje pliki cookies, które przetwarzają dane, w tym dane, które mogą być zakwalifikowane jako dane osobowe, w celu zebrania i przetwarzania zagregowanych danych dla celów statystycznych, które pomagają zrozumieć, w jaki sposób Użytkownicy Serwisu korzystają ze stron internetowych, co umożliwia ulepszanie ich struktury i zawartości, doskonalenia jakości i treści naszych Usług, szerzenia misji edukacyjnej (w tym analizowania i profilowania danych grup użytkowników dla celów badawczych i marketingu naszych Usług).
Pamiętaj, możesz w każdej chwili wyrazić sprzeciw na przetwarzanie Twoich danych osobowych. Jeżeli nie wyrażasz zgody na korzystanie przez nasz Serwis z plików cookies, zmień ustawienia przeglądarki internetowej w zakresie plików cookies w swoim urządzeniu końcowym.
Kto jest Administratorem Twoich danych?
Administratorem Twoich danych jesteśmy my, czyli Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości Fundacja dr B. Federa, ul. Orzeszkowej 2, 05-827 Grodzisk Mazowiecki. Jesteśmy organizacją pożytku publicznego i prowadzimy nieodpłatną działalność pożytku publicznego.
Inspektor Ochrony Danych
Aby zagwarantować, że Twoje dane zawsze będą przetwarzane w sposób transparentny i zgodny z prawem, wyznaczyliśmy Inspektora Ochrony Danych. Jest to osoba, z którą możesz się kontaktować we wszystkich sprawach dotyczących przetwarzania danych osobowych oraz korzystania z praw związanych z tym przetwarzaniem. Naszym Inspektorem Ochrony Danych jest Janusz Kosakowski. Dane kontaktowe: e-mail: <mailto:inspektor@wiedza3g.pl> inspektor@wiedza3g.pl; adres korespondencyjny: Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości Fundacja dr Bogusława Federa, ul. Orzeszkowej 2, 05-827 Grodzisk Mazowiecki
Odbiorcy Twoich danych
Nigdy nie przekazujemy Twoich danych, nie sprzedajemy ich ani nie wymieniamy się nimi w jakichkolwiek celach, także marketingowych z innymi podmiotami. Twoje dane mogą być przekazywane jedynie Zaufanym Partnerom. W większości dane dotyczące ruchu naszych użytkowników gromadzone są przez naszych Zaufanych Partnerów. Prawo daje nam także możliwość przekazania danych podmiotom, które będą je przetwarzać na nasze zlecenie. Mogą to być na przykład podwykonawcy naszych usług, np. firmy IT oraz oczywiście organy typu sądy czy policja, które mogą żądać danych na podstawie obowiązującego prawa.
W związku z korzystaniem przez nas z narzędzia Google Analitycs Twoje dane zgromadzone w plikach cookies mogą być przekazywane Google Inc. z siedzibą w USA, tj. poza Europejski Obszar Gospodarczy. Przykazywanie odbywać się będzie na podstawie regulacji zabezpieczających ochronę danych osobowych, zatwierdzonych przez Komisję Europejską.
Podstawy prawne przetwarzania Twoich danych
W każdym przypadku przetwarzanie Twoich danych musi być oparte na podstawie prawnej na bazie obowiązujących przepisów. Jedną z nich może być konieczność przetwarzania danych do wykonania lub zawarcia umowy, której jesteś stroną. Taką umowę stanowo Regulamin Serwisu mikroPorady.pl. W przypadku pozostałych celów, takich jak analityka ruchu, zapobieganie nadużyciom, szerzenie misji edukacyjnej (w tym analizowanie i profilowanie danych grup użytkowników dla celów badawczych i marketingu naszych Usług), podstawą prawną jest nasz uzasadniony interes jako Administratora danych. Nasz prawnie uzasadniony interes polega na ułatwieniu korzystania z usług świadczonych drogą elektroniczną oraz na poprawie ich funkcjonalności, w tym na konieczności dostosowania zawartości Serwisu do potrzeb i preferencji Usługobiorców (Użytkowników) oraz optymalizacji korzystania ze stron internetowych, a także na konieczności tworzenia statystyk i badań, które stanowią podstawę do analizy, w jaki sposób Ty i inny Usługobiorcy korzystacie z Serwisu i na tej podstawie m.in. przygotowywać takie treści, które cieszą się największym zainteresowaniem lub na które jest największe zapotrzebowanie.
Okres przez jaki dane będą przetwarzane
Po zakończeniu korzystania przez Ciebie z naszych Usług, nie będziemy przetwarzać Twoich danych osobowych, za wyjątkiem tych danych, które są dopuszczone do przetwarzania na podstawie przepisów prawa lub umowy lub niezbędne do wyjaśnienia okoliczności niedozwolonego korzystania z Usług. Dane osobowe niezbędne do wykonania Umowy będziemy przetwarzać do czasu wygaśnięcia tej umowy, z tym zastrzeżeniem, że czasami, dane te mogą być przetwarzane również po wygaśnięciu tej umowy, jednak tylko wyłącznie jeżeli jest to dozwolone lub wymagane w świetle obowiązującego prawa np. przetwarzanie w celach statystycznych, rozliczeniowych lub w celu dochodzenia roszczeń.
Dane przetwarzane z uwagi na nasz uzasadniony interes będziemy przetwarzać do czasu ewentualnego zgłoszenia przez Ciebie skutecznego sprzeciwu.
Również skorzystanie przez Ciebie z prawa do bycia zapomnianym będzie skutkowało usunięciem Twoich danych na Twoje wyraźne żądanie.
Jakie masz prawa w stosunku do swoich danych?
Masz m.in. prawo żądania dostępu do danych, sprostowania danych, do usunięcia danych (prawo do bycia zapomnianym), do ograniczenia przetwarzania danych, do przenoszenia danych. Możesz także zgłosić sprzeciw do przetwarzania danych oraz wycofać udzieloną zgodę do przetwarzania danych. Masz także prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego (Prezesa UODO), jeżeli uważasz, że przetwarzamy Twoje dane osobowe w niewłaściwy sposób. Jak skorzystać ze swoich praw opisujemy w Polityce prywatności.
Chcesz dowiedzieć się więcej o zasadach przetwarzania i ochrony danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu mikroPorady?
Nasza strona używa plików Cookies. Korzystając z niej akceptujesz naszą Politykę Cookies i wyrażasz zgodę na używanie plików Cookies według aktualnych ustawień swojej przeglądarki. Poznaj szczegóły i możliwości ustawień w plików Cookies.
//=hUrl::getPageUrl(getConfig('mikroporady', 'paymentsPageId'))?>
//=t('!_DONATE_FORM_HEADER')?>
//=TPL_URL?>
//=TPL_URL?>
//=t('Wybierz lub wpisz kwotę darowizny')?>
//=t('Wesprzyj nas i odbierz poradnik:')?>
//=TPL_URL?>
Załóż konto, by w pełni korzystać z bezpłatnego wsparcia w prowadzeniu firmy
Rejestracja zajmie Ci 1 minutę.
Dostajesz bezpłatny dostęp do niezbędnej wiedzy i informacji.
pobieraj za darmo wzory dokumentów z komentarzem prawnym,
Wiemy jednak, że jako mikroprzedsiębiorca masz niewiele czasu na zgłębianie całości dokumentów, więc przygotowaliśmy skrót najważniejszych zapisów:
Gromadzimy tylko te dane osobowe, które są niezbędne do świadczenia usługi mikroPorady.pl, takie jak np. Twój adres e-mail.
Aby rozwijać aplikację i zapewniać lepszą jakość bezpłatnych usług, gromadzimy anonimowe dane zbiorcze w zakresie sposobu korzystania z mikroPorady.pl.
Dobroczynny serwis mikroPorady.pl należy wyłącznie do nas. Ale wszystko, co zamieścisz na swoim koncie, pozostaje Twoją 100% własnością. Bez Twojej zgody nigdy nie udostępnimy tych materiałów podmiotom trzecim.
Nasz serwis jest również w 100% zgodny z RODO. W każdej chwili możesz uzyskać dostęp do swoich danych, sprawdzić gdzie i w jaki sposób są one przechowywane. Oczywiście w dowolnym momencie możesz je również usunąć.
Wiemy jednak, że jako mikroprzedsiębiorca masz niewiele czasu na zgłębianie całości dokumentów, więc przygotowaliśmy skrót najważniejszych zapisów:
Gromadzimy tylko te dane osobowe, które są niezbędne do świadczenia usługi mikroPorady.pl, takie jak np. Twój adres e-mail.
Aby rozwijać aplikację i zapewniać lepszą jakość bezpłatnych usług, gromadzimy anonimowe dane zbiorcze w zakresie sposobu korzystania z mikroPorady.pl.
Dobroczynny serwis mikroPorady.pl należy wyłącznie do nas. Ale wszystko, co zamieścisz na swoim koncie, pozostaje Twoją 100% własnością. Bez Twojej zgody nigdy nie udostępnimy tych materiałów podmiotom trzecim.
Nasz serwis jest również w 100% zgodny z RODO. W każdej chwili możesz uzyskać dostęp do swoich danych, sprawdzić gdzie i w jaki sposób są one przechowywane. Oczywiście w dowolnym momencie możesz je również usunąć.
Na podany adres e-mail wysłany został link aktywujący konto.
Przypomnienie hasła
Na podany adres e-mail wysłany został link do zmiany hasła.
Gdy potrzebujesz
porady, u nas zawsze
ją otrzymujesz*
*Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju? A czy wiesz, że tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok z powodu braku dostatecznej wiedzy, znajomości przypisów i kompetencji?
A czy wiesz, że...
Ty też możesz coś dla nas
zrobić, abyśmy mogli dalej działać
i skutecznie Cię wspierać?
KRS 0000318482
Skopiuj KRS
Wpisz nasz KRS w Deklaracji Podatkowej Twój e-PIT!
Przechodzisz właśnie do usługi Twój e-PIT Ministerstwa Finansów
Aby skutecznie przekazać 1,5% na Projekty Fundacji
mikroPorady.pl i jestemSzefem.pl
wystarczy wpisać:
KRS 0000318482
Skopiuj KRS
lub wyszukać na liście:
Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości
Fundacja dr Bogusława Federa