Nietypowe dochody w zeznaniu rocznym

Druk zeznania PIT-36 wypełniany jest najczęściej przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej a także podatnika osiągającego dochody z najmu. Jednakże osoby prowadzące działalność gospodarczą niejednokrotnie osiągają też inne dochody, które podlegają bądź nie, opodatkowaniu i kumulacji w łącznym zeznaniu rocznym. Zdarza się jednak, że nie zawsze dane potrzebne do prawidłowego sporządzenia zeznania otrzymają od podmiotów dokonujących wypłat, dlatego też w takich przypadkach wielkość osiągniętych przychodów oraz kosztów poniesionych w celu ich uzyskania muszą ustalić samodzielnie.

Deklarację PIT 36 wybiera zatem podatnik, który w roku podatkowym, za który składa zeznanie:

1. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej

2. prowadził działy specjalne produkcji rolnej opodatkowane na ogólnych zasadach,

3. uzyskał przychody:

• z tytułu najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub z innych umów o podobnym charakterze,
• ze źródeł krajowych, od których był zobowiązany samodzielnie opłacać zaliczki na podatek,
• ze źródeł przychodów położonych za granicą bez pośrednictwa polskich płatników
• z innych źródeł, opodatkowanych na ogólnych zasadach , od których płatnik ani podatnik w ciągu roku podatkowego nie miał obowiązku odprowadzania zaliczek.

 

Przychody z innych źródeł

Przychody z innych źródeł ustawa wskazuje w art 10 ust 1ust 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa u.p.d.o.f), natomiast szczegółowo przychody uważane za przychody z innych źródeł wymieniają przepisy art 20 ust 1 u.p.d.o.f.

Są to w między innymi :

1) zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego (z zasiłki takie uważa się kwoty wypłacanych przez zakład pracy lub organ rentowy zasiłków chorobowych, wyrównawczych, macierzyńskich, opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych – art 20 ust 2 u.p.d.o.f.; problematyka prawna zasiłków, o których mowa, zawarta jest w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

2) dopłaty, nagrody (w tym otrzymywane w ramach konkursów, sprzedaży premiowej oraz programów lojalnościowych) oraz inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów ze stosunku pracy i podobnych, do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej oraz do przychodów z kapitałów pieniężnych; przykładowo, otrzymywane przez pracowników nagrody w konkursach związanych z wykonywaniem obowiązków pracowniczych stanowią przychody ze stosunku pracy – postanowienie Naczelnika I Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z dnia 6 kwietnia 2006 r., 1471/DPF/415/06/06/MJ/I.

3) dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art 14 u.p.d.o.f., a więc takie dotacje i subwencje, które nie są związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, względnie z działalnością gospodarczą prowadzoną przez spółkę, której podatnik jest wspólnikiem,

4) odszkodowania oraz zadośćuczynienia,

5) przychody z reklam

 

Zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego

Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanego dalej "ubezpieczeniem chorobowym", w myśl art 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa obejmują:

1) zasiłek chorobowy;

2) świadczenie rehabilitacyjne;

3) zasiłek wyrównawczy;

4) zasiłek macierzyński;

5) zasiłek opiekuńczy.

Również art 20 ust 2 u.p.d.o.f. stanowi, że , za zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego uważa się kwoty wypłacanych przez zakład pracy lub organ rentowy zasiłków chorobowych, wyrównawczych, macierzyńskich, opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych.

Świadczenia pochodzące z tych działów mogą mieć formę zasiłków jednorazowych lub bieżących świadczeń stałych.

Organy rentowe, zgodnie z art 34 ust 1 .u.p.d.o.f. , są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki miesięczne od wypłaconych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent socjalnych oraz świadczeń pieniężnych dla cywilnych ofiar wojny. Zaliczka, o której mowa w ust. 1, od zasiłków z ubezpieczenia społecznego wypłaconych bezpośrednio przez organ rentowy wynosi 18 proc. kwoty zasiłków.

W w przypadku gdy organ rentowy nie jest obowiązany do dokonania rocznego obliczenia podatku, sporządza, po upływie roku podatkowego, imienną informację o wysokości uzyskanego dochodu, według ustalonego wzoru. W informacji tej podaje się kwoty faktyczne wypłaconych świadczeń oraz kwoty faktyczne pobranych zaliczek. Natomiast podatnicy w oparciu o otrzymaną z ZUS informację PIT-11A otrzymaną kwotę zasiłku oraz pobraną zaliczkę wykazują w zeznaniu podatkowym składanym zgodnie z art 45 u.p.d.o.f. Dane z PIT 11A wykazuje się w części D1 PIT 36 w kolumnie 8 w rubrykach 81-85.

 

Dopłaty, nagrody

Bardzo częstą formą w obrocie gospodarczym nagradzania lojalnych klientów jest przyznawanie im nagród rzeczowych. Wartość nagrody otrzymanej przez przedsiębiorcę w związku prowadzoną działalnością gospodarczą powoduje u przedsiębiorcy powstanie przychodu z tej działalności. Do przychodów ustawodawca zalicza bowiem - co do zasady - otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Jest to więc przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art 14 ust 2 pkt 8 updof. Przedsiębiorca powinien zatem ustalić wielkość tego przychodu na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku .Tak ustalony przychód podatnik powinien doliczyć do pozostałych przychodów uzyskiwanych z prowadzonej działalności, bowiem wartość nagrody (bonu towarowego) otrzymywanego w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą, bez względu na wartość tej nagrody, stanowi przychód z działalności gospodarczej.

Inaczej wygląda sprawa otrzymywania przez podatnika dopłat do szkoleń .Wprawdzie w art. 14 ust. 2 pkt 2 u.p.d.o.f, przychodem z działalności gospodarczej są również dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków. Zatem generalnie dofinansowanie szkolenia jest dotacją nie korzystającą ze zwolnienia i podlega opodatkowaniu tym podatkiem na podstawie cytowanego art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy.

Jednakże przepis zawarty w art. 21 ust. 1 pkt 114 u.p.d.o.f., mówi, że wolna od podatku dochodowego jest wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz świadczeń rzeczowych (w naturze) finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów.

Zatem uzyskana przez podatnika pomoc polegająca na częściowym dofinansowaniu szkolenia z powyższych źródeł nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Potwierdzeniem jest decyzja w sprawie interpretacji prawa podatkowego Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie z dnia 17.04.2007 roku , sygnatura:PD-2/41170-32/07.

 

Odszkodowania oraz zadośćuczynienia

Jak wynika z art. 14 ust. 2 pkt 12 updof, przychodami z działalności gospodarczej są również otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Natomiast jak wskazuje art.21 ust.1 pkt 3b u.p.d.o.f., wolne od podatku są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

- otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby nie było szkody.

Zatem otrzymane przez przedsiębiorcę odszkodowanie związane z jego działalnością gospodarczą zalicza się do przychodów podlegających opodatkowaniu ale dopiero w dacie jego otrzymania.

Jak wyjaśnił Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 4 stycznia 2013 r., nr IBPBI/1/415-1269/12/ZK:

...Ustawodawca nie wymaga, aby przychodem były tylko wymienione w art. 14 ust. 1 ww. ustawy pożytki, które są wprost wynikiem realizacji celu działalności gospodarczej osoby fizycznej. Co do zasady, wszelkie wpłaty pieniężne, mogą być uznane za przychód osoby fizycznej, zwłaszcza że listę pożytków, które nie mogą być zaliczone do przychodów uzyskiwanych z tytułu ww. działalności, stanowiącą katalog zamknięty, zawarto w art.14 ust.3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym, każde przysporzenie majątkowe, uzyskane w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowi przychód z tej działalności, o ile ustawa nie wyłącza go z tej kategorii. Zatem także odszkodowania, jeżeli mają związek z prowadzoną przez podatnika pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowią podlegający opodatkowaniu przychód z tej działalności, o ile ustawa wprost nie wyłącza ich z kategorii przychodów lub nie zwalnia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Do przychodów z działalności gospodarczej, które do celów podatkowych powstają w dacie otrzymania należą m.in.:

• uzyskane przez podatnika kary umowne i odszkodowania,
• odsetki za zwłokę,
• refundacje,
• odsetki od środków na rachunku bankowym utrzymywanym w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą.

Podatnik, który otrzyma odszkodowanie, będzie zobowiązany wykazać je w zeznaniu rocznym i opodatkować wraz z innymi dochodami podlegającymi opodatkowaniu według skali podatkowej. O ile wcześniej ie wykazał tej kwoty w prowadzonej księdze podatkowej.

 

Odsetki wypłacone od przyznanego odszkodowania

Według postanowień art.481 § 1 i § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145), jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe.

Z przepisu art. 9 ust. 1u.p.d.o.f., wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

A więc generalnie wszelkie dochody podatnika niewymienione enumeratywnie w katalogu zwolnień przedmiotowych podlegają opodatkowaniu.

Artykuł 21 ust. 1 pkt 95 u.p.d.o.f., zwalnia od podatku odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń ze stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej, emerytury lub renty.

Natomiast art. 21 ust 1 pkt 52, pkt 119 i pkt 130 zwalnia od podatku niektóre rodzaje odsetek , ale niestety , wśród tych odsetek, które zostały zwolnione z opodatkowania, nie zostały wymienione odsetki od wypłaconych odszkodowań np. z tytułu opóźnienia w spłacie świadczenia pieniężnego. Tym samym otrzymane przez podatnika tego typu odsetki stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 kwietnia 2014 r., nr ILPB1/415-117/14-2/TW).

 

Przychody z reklam

Przedsiębiorca posiadający stronę internetową może czerpać korzyści z zamieszczanych tam reklam innych firm. W takim przypadku wszelkie otrzymywane przychody z tego tytułu będą przychodem z działalności gospodarczej, bowiem są one kreowane za pośrednictwem składnika majątkowego, który jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Przychody te powinny być zatem opodatkowane tak jak pozostałe przychody z działalności.

 

Kredyt podatkowy

Osoba rozpoczynająca po raz pierwszy prowadzenie działalności gospodarczej może na ten cel otrzymać tzw. kredyt podatkowy.

Zgodnie z art 44 ust7a-7i u.p.d.o.f., podatnicy, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej zwolnieni są od obowiązku z opłacania zaliczek na podatek dochodowy z tytułu rozpoczętej pozarolniczej działalności gospodarczej, w roku podatkowym następującym:

1) bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność ta była prowadzona co najmniej przez pełnych 10 miesięcy, albo

2) dwa lata po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli nie został spełniony powyższy warunek, czyli jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność ta była prowadzona mniej niż pełnych 10 miesięcy.

Przez podatnika rozpoczynającego po raz pierwszy prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej ustawodawca rozumie osobę, która w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie trzech lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, nie prowadziła pozarolniczej działalności gospodarczej samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej (cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej) oraz działalności takiej nie prowadził małżonek tej osoby, o ile między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Ponadto osoba ta musi spełnić łącznie wszystkie warunki wskazane wart 44 pkt 7 c u.p.d.o.f.

Poza powyższym, aby skorzystać z kredytu podatkowego przedsiębiorcy nie mogą wykorzystywać w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, nie będących środkami trwałymi, udostępnionych im nieodpłatnie przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, wykorzystywanych uprzednio w działalności gospodarczej prowadzonej przez te osoby i stanowiących ich własność, jeżeli łączna wartość tych składników majątkowych stanowi równowartość w złotych kwoty co najmniej 10.000 euro, przeliczonej według średniego kursu euro, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia roku poprzedzającego rok korzystania z tego zwolnienia. Wartość składników majątkowych określa się na podstawie cen ich nabycia.

Podatnicy korzystający z kredytu podatkowego składają po zakończeniu roku podatkowego zeznanie podatkowe na druku PIT 36 wraz z załącznikiem PIT/Z. Wykazują w nim wysokość osiągniętego dochodu (poniesionej straty) za rok podatkowy, w którym korzystali z tego zwolnienia,  przy czym dochodu tego nie łączą z dochodami z innych źródeł. Dochód ten – mimo wykazania w zeznaniu nie podlega bowiem opodatkowaniu w danym roku – opodatkowanie następuje dopiero w ciągu następnych pięciu lat. Natomiast w ciągu pięciu kolejnych lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym korzystali ze zwolnienia (w każdym z tych lat), doliczają 20% dochodu, uprzednio objętego zwolnieniem, do dochodów z bieżącej działalności gospodarczej.

Zadatek

W sytuacji gdy wskutek niewykonania umowy przedsiębiorca ma prawo zatrzymać pobrany wcześniej zadatek, będzie miał obowiązek rozpoznania z tego tytułu przychodu.

Potwierdza to nadal aktualne stanowisko dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy zawarte w interpretacji indywidualnej z 10 grudnia 2008 r., sygn. ITPB1/415-590/08/WM:

...Skoro jednak Spółka uznała, że była uprawniona do zatrzymania kwoty wpłaconej przez kontrahenta z tytułu zadatku, gdyż nie doszło do zawarcia umowy przyrzeczonej z winy tegoż kontrahenta, który nie wywiązał się z warunków wynikających z umowy przedwstępnej, wówczas w dacie zatrzymania kwota ta zmieniła swój charakter.

W związku z powyższym, złożenie przez Spółkę oświadczenia o odstąpieniu od umowy przedwstępnej sprzedaży – ze względu na niewykonanie przez drugą stronę zobowiązań wynikających z tej umowy – będzie więc zdarzeniem określającym moment powstania tego przychodu.

Natomiast uprawomocnione rozstrzygnięcie sądu w tym zakresie, może być zdarzeniem potwierdzającym prawo Spółki do zatrzymania i prawidłowości zaliczenia otrzymanego zadatku do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. W przypadku rozstrzygnięcia niekorzystnego dla Spółki uzyska ona prawo do obniżenia przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, poprzez dokonanie jego korekty...

W każdym z opisanych przypadkach do zeznania PIT 36 za 2014 r. podatnicy muszą dołączyć załącznik PIT/B

Podstawa prawna:

• art. 9 ust. 1, art 10 ust 1ust 9, art 14, art 14 ust 2 pkt 8i pkt 12, art 20 ust 1 art 20 ust 2, art.21 ust.1 pkt 3 b , art. 21, art. 21 ust. 1 pkt 114 c, 21 ust. 1 pkt 95 , art. 21 ust 1 pkt 52, pkt 119 i pkt 130 art 34 ust 1 ,art 44 ust7a-7i , art 45 , art 52, 52a i 52c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.),
• art 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2020.870 t.j.),
• interpretacji prawa podatkowego Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie z dnia 17.04.2007 roku , sygnatura:PD-2/41170-32/07,
• interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach 4 stycznia 2013 r., nr IBPBI/1/415-1269/12/ZK,
• interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 kwietnia 2014 r., nr ILPB1/415-117/14-2/TW )
• interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 10 grudnia 2008 r., sygn. ITPB1/415-590/08/WM,
• postanowienie Naczelnika I Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z dnia 6 kwietnia 2006 r., 1471/DPF/415/06/06/MJ/I.

Autor: Krystyna Dąbrowska, doradca podatkowy, numer wpisu 02200.