Odrzucenie spadku i zasiedzenie - mikroPorady.pl - Biznesowe wsparcie z najlepszej strony

Użytkowniczka naszego portalu zwróciła się z pytaniem z zakresu prawa spadkowego. Ponieważ odrzuciła spadek po swoim ojcu, przypadł on w całości jej matce. Użytkowniczka zastanawia się czy posiada legitymację procesową, umożliwiającą wystąpienie do sądu
z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia.

Poniżej odpowiedź.

Na początku należy rozgraniczyć dwie osobne instytucje prawa cywilnego: dziedziczenie i zasiedzenie, choć jedna i druga prowadzą do nabycia własności. W prawie polskim dziedziczenie następuje z mocy ustawy albo na podstawie testamentu. Użytkowniczka w swoim zapytaniu nie precyzuje w jaki sposób doszło do dziedziczenia, ani też jaką rzecz chciałaby zasiedzieć. W każdym razie pomocnym w zrozumieniu zaprezentowanego problemu, będzie omówienie pozycji prawnej spadkobiercy oraz przesłanek do zasiedzenia.

Zgodnie z art. 926 §2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny: „dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą”. Zaś druga forma dziedziczenia ma miejsce wtedy, gdy sporządzono testament w jednej z trzech przepisanych przez Kodeks cywilny form: własnoręcznie, w formie aktu notarialnego lub allograficzny. Co ważne testament jest jedyną formą rozporządzenia majątkiem ad mortis causa. W obecnym stanie prawnym, nie istnieje „obowiązek dziedziczenia”. Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może spadek odrzucić. Jeżeli złoży takie oświadczenie, zostaje wyłączony od dziedziczenia.

Przyjęcie spadku może być proste lub z dobrodziejstwem inwentarza. W pierwszym przypadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczenia. Natomiast w drugim – z ograniczeniem tej odpowiedzialności. Użytkowniczka spadek odrzuciła, zatem została wyłączona od dziedziczenia.

Z kolei zasiedzenie może dotyczyć wyłącznie rzeczy: ruchomości i nieruchomości. W konsekwencji spadek jako całość nie może być zasiedziany. Warunkami nabycia własności w tym trybie są: legitymowanie się statusem posiadacza samoistnego i upływ przepisanego przez ustawę czasu. Skuteczne skorzystanie z regulacji Kodeksu cywilnego, dotyczącej zasiedzenia wymaga wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenie i następnie wydania postanowienia w tym przedmiocie przez właściwy sąd.

Zasiedzenia nieruchomości, jak już stwierdzono, może dokonać wyłącznie posiadacz niebędący jej właścicielem. W tym przypadku posiadanie musi mieć charakter samoistny. Oznacza to, że dana rzecz znajduje się we władztwie posiadacza z wyłączeniem innych osób. Innymi słowy – musi on zachowywać się tak jak jej właściciel. Drugim warunkiem jest upływ odpowiedniego czasu. Gdy posiadacz samoistny, posiada nieruchomość w dobrej wierze, ustawa wymaga nieprzerwanego władania nią przez okres 20 lat. Natomiast gdy jest w złej wierze, 30 lat. Działanie w złej wierze oznacza, że posiadacz zdaje sobie sprawę, że nie jest właścicielem rzeczy i mimo to ma ciągły zamiar władania nią, korzysta z niej jak właściciel. A contrario – dobra wiara jest wtedy, gdy dana osoba, będąca posiadaczem samoistnym, błędnie sądzi, że jest jej właścicielem.

Zgodnie z art. 174 Kodeksu cywilnego: „posiadacz rzeczy ruchomej niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze”. Ustawodawca znacznie skrócił okres do nabycia własności rzeczy ruchomych przez zasiedzenie. Jednocześnie zadecydował, że w tym przypadku można działać wyłącznie w dobrej wierze.

Prawo przewiduje sumowanie okresów podczas biegu zasiedzenia. Jeśli nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. „Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadania nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści” – art. 176 Kodeksy cywilnego.

W świetle omówionego powyżej stanu prawnego, Użytkowniczka nie może ubiegać się o zasiedzenie rzeczy wchodzących w skład spadku po ojcu.
Po pierwsze, prawdopodobnie nie jest ona posiadaczem samoistnym, ponieważ – jak zaznacza – to jej matka przejęła cały spadek. A skoro go przejęła, domniemujemy, że włada odziedziczonym majątkiem wchodzącym w jego skład. Po drugie nie może również skorzystać z przywołanego powyżej art. 176 Kodeksy cywilnego, pozwalającego na sumowanie okresu posiadania, gdyż odrzuciła spadek i nie jest następcą spadkodawcy. Owszem, teoretycznie może zasiedzieć nieruchomość, która uprzednio wchodziła w skład majątku jej ojca. Musiałaby jednak działać „od początku” i to przeciw swojej matce. W takim przypadku okres posiadania samoistnego wynosiłby 30 lat, gdyż z góry wiadomo, że działa w złej wierze. Co ważne – okres ten musiałby być nieprzerwany. Clue problemu jest ustalenie stosunku Użytkowniczki do rzeczy, które chciałaby przejąć przez zasiedzenie. Najistotniejsze jest to, czy przez przepisany ustawowo okres była posiadaczem samoistnym i czy nie został on przerwany. Skoro jednak nie była posiadaczem samoistnym rzeczy wchodzących w skład spadku, następnie spadek odrzuciła, a oświadczenia tego zgodnie z art. 1018 § 2 Kodeksu cywilnego nie można cofnąć i w konsekwencji spadek po ojcu nabył ktoś inny, zasiedzenie na tym etapie jest już niemożliwe.

Stan prawny na dzień: 22.03.2021 r.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2020 r., poz. 1740 ze zm.).

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT w 2021.

Chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat?

Pokaż materiały

Podatek od spadków i darowizn

Wielokrotnie podatnicy otrzymujący spadek / darowiznę zastanawiają się jak rozliczyć się z tego majątku z urzędem skarbowym.

Zgodnie z aktualnymi przepisami ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej: „Ustawa”) wykonanie przysporzenia z majątku darczyńcy na majątek obdarowanego (darowizny) wynikające ze spadku skutkują powstaniem tzw. obowiązku podatkowego.

Wysokość podatku zależy od grupy podatkowej do której należy spadkodawca i spadkobierca bądź darczyńca i obdarowany oraz od wysokości majątku stanowiącego spadek / darowiznę zgodnie z nadwyżką podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

Grupy podatkowe kształtowane są zgodnie z bliskością pokrewieństwa / powinowactwa stron.

Pobierz poradnik