Słownik pojęć

Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

Przejdź do Twój e-PIT
  D

Dziedziczenie

Dziedziczenie oznacza przejście na skutek jednego zdarzenia prawnego ogółu praw i obowiązków na spadkobiercę. Zdarzeniem tym jest oczywiście śmierć osoby fizycznej. Na gruncie spadkowego moment śmierci określa się mianem otwarcia spadku. Warto zaznaczyć, że spadkodawca może być tylko jeden, natomiast, co do zasady, liczba spadkobierców jest nieograniczona. Dziedziczenie jest sposobem nabycia praw i obowiązków – sukcesja uniwersalna (generalna). 

Prawo spadkowe jest częścią prawa cywilnego i zostało uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny („k.c”). W obecnym porządku prawnym do dziedziczenia dochodzi na podstawie testamentu oraz z mocy ustawy. W pierwszym przypadku do kręgu osób dziedziczących wchodzą osoby wskazane przez spadkodawcę, zaś w drugim wskazane przez Kodeks cywilny. Wskazanie ustawowe oczywiście dotyczy osób nieokreślonych, co do tożsamości np. zstępni, rodzice itd.

Przez dziedziczenie spadkobierca wchodzi w miejsce spadkodawcy – przejmuje jego prawa i obwiązki. Co warte podkreślenia dotyczy to jedynie sfery majątkowej stosunki osobiste i wynikające z nich prawa i obowiązki niemajątkowe i prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, wygasają.

Dla pełniejszego oddania istoty dziedziczenia należy wyjaśnić pojęcia: spadkodawca, spadkobierca i spadek.

Spadkodawcą może być wyłącznie osoba fizyczna bez względu na wiek. Po jej śmierci majątek przechodzi na spadkobierców. Zgodnie z poglądem większości doktryny, dziecko poczęte i nienarodzone (nasciturus) nie może być spadkodawcą.

Spadkobiercą jest zaś osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna (art. 331k.c.), na które przechodzi ogół praw i obowiązków wyłącznie o charakterze majątkowym. Warto podkreślić, że nasciturus ma warunkową zdolność prawną zatem może być ustanowiony dziedzicem.

Spadek to zaś prawa i obowiązki majątkowe, które przechodzą na spadkobiercę (lub spadkobierców). Dotyczy to tych praw i obowiązków istniejących w chwili śmierci spadkodawcy oraz te, które jeszcze nie zaistniały, ale zaistnieją (np. obowiązek spełnienia roszczenia o zachowek).

Dziedziczenie następuje na mocy powołania do spadku. Źródłem tej czynności prawnej jest testament oraz ustawa. Zasadą jest pierwszeństwo testamentu. Jeżeli jednak zmarły nie pozostawił rozporządzenia na wypadek śmierci, co do całości spadku następuje dziedziczenie ustawowe. Dochodzi do niego również wtedy, gdy żadna z osób, które powołał spadkodawca nie może lub nie chce być spadkobiercą. Wyjątkiem jest model mieszany – tj. dziedziczenie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego i testamentu, co do tego samego spadku. Ma to miejsce wówczas, gdy spadkodawca objął w testamencie tylko część majątku oraz gdy w przypadku powołania dwóch spadkobierców – do równych części, jeden z nich odrzucił spadek oraz gdy uznano go za niegodnego. 

Prawo spadkowe nie zna pojęcia przymusu spadkowego. Zatem, co do zasady spadek można odrzucić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Zgodnie z art. 928 k.c. sąd może uznać za niegodne dziedziczenia. spadkobiercy jeśli ten: 

  • popełnił na szkodę spadkodawcy umyślne przestępstwo,
  • nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu lub przeszkodził tym czynnościom na skutek groźby lub podstępu,
  • działając umyślnie ukrył, zniszczył, podrobił lub przerobił testament spadkodawcy lub świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.

Ustawa przewiduje w takim przypadku wyłączenie od dziedziczenia ze skutkiem jakby uznany za niegodnego, nie dożył otwarcia spadku.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.).

Zobacz także: