Słownik pojęć

Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

Przejdź do Twój e-PIT
  C

Czas pracy

Zgodnie z art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,nawiązując stosunek pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy: (i) pod jego kierownictwem, (ii) w wyznaczonym przez niego miejscu, (iii) i we wskazanym przez niego czasie, a obowiązkiem pracodawcy jest zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem.

Stosownie do art. 128 Kodeksu pracy czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w miejscu pracy (zakład pracy) albo w innym miejscu wyznaczonym mu do wykonywania pracy. W prawie pracy zasadą jest, że czas pracy nie może przekraczać wymiaru 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym u pracodawcy okresie rozliczeniowym. Okres rozliczeniowy nie może przekraczać 4 miesięcy. Jednakowoż może być on wydłużony do 12 miesięcy, bez uszczerbku dla ogólnych zasad ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, jeśli jest to uzasadnione obiektywnymi lub technicznymi przyczynami dotyczącymi organizacji pracy.

Rozkład czasu pracy danego pracownika (tzw. grafik) sporządza się w formie pisemnej lub elektronicznej na okres odpowiadający co najmniej okresowi rozliczeniowymi, jednak nie krócej niż na 1 miesiąc. Obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie rozkładu czasu pracy pracownikowi na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie objętym tym rozkładem. Przedmiotowy obowiązek jest wyłączony gdy rozkład czasu pracy wynika z prawa pracy albo z obwieszczenia, które publikuje pracodawca niebędący objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

W polskim prawie pracy wyróżnia się następujące systemy czasu pracy:

  • podstawowy – opisany powyżej;
  • równoważny – dobowy wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (z możliwością wydłużenia do 3 miesięcy) może wynosić do 12 godzin gdy uzasadnia to rodzaj pracy lub organizacja pracy;
  • praca w ruchu ciągłym – z uwagi na technologię produkcji, a także gdy praca nie może być wstrzymana z uwagi na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, czas pracy można przedłużyć do 43 godzin przeciętnie w okresie rozliczeniowym wynoszącym do 4 tygodni, a wymiar dobowy czasu pracy można przedłużyć do 12 godzin;
  • przerywany system czasu pracy – jego wprowadzanie uzasadnia rodzaj pracy lub jej organizacja, system ten zakłada nie więcej niż 1 przerwę w pracy w ciągu dobry trwającą nie dłużej niż 5 godzin (przerwa nie jest wliczana do czasu pracy, ale pracownikowi w tym czasie przysługuje połowa wynagrodzenia należnego za czas przestoju);
  • zadaniowy system czasu pracy – jest wprowadzany gdy uzasadnia to rodzaj pracy lub jej organizacja albo miejsce, w którym jest wykonywana praca, pracodawca w porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych pracownikowi zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy, bez uszczerbku dla zasad ogólnych czasu pracy;
  • indywidualny system czasu pracy – ustalany z pracodawcą na pisemny wniosek pracownika, ale w ramach systemu czasu pracy, którym jest objęty pracownik
  • system skróconego tygodnia pracy – jest ustalany na pisemny wniosek pracownika i zakłada wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy jednoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy pracownika do maksymalnie 12 godzin przy okresie rozliczeniowym do 1 miesiąca;
  • weekendowy system czasu pracy – jest ustalany na pisemny wniosek pracownika, pracownik świadczy pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Ustawa dopuszcza przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę, przy okresie rozliczeniowym do 1 miesiąca;

Prawo pracy chroni pracownika przed wykonywaniem pracy w zbyt obciążającym go zakresie. W każdej dobie pracownik ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, z zastrzeżeniem: (i) pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy (ii) przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, (iii) pracowników wykonujących prace w zmodyfikowanym równoważnym systemie czasu pracy przy wykonywaniu prac polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy, (iv) w odniesieniu do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.