Słownik pojęć

Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

Przejdź do Twój e-PIT
  U

Umorzenie wierzytelności

Zgodnie z art., 353 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej również jako: „k.c.”) zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel ma prawo do żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika, a dłużnik ma obowiązek spełnienia go. Świadczenie z kolei może polegać na działaniu dłużnika lub zaniechaniu tego działania. Wierzytelność z kolei należy rozumieć jako uprawnienie wierzyciela wynikające z określonego stosunku zobowiązaniowego, na które składa się roszczenie, kilka roszczeń lub prawa kształtujące do żądania spełnienia wynikającego z niego świadczenia przez dłużnika. Podstawową formą umorzenia wierzytelności jest spełnienie świadczenia przez dłużnika wobec wierzyciela poprzez jej uregulowanie – zapłatę.

Wierzytelność jest prawem podmiotowym – skutecznym wobec dłużnika. Z kolei dług należy do kategorii obowiązków. Ciąży na dłużniku, który jest zobowiązany do jego spełnienia.

Umorzenie wierzytelności następuje nie tylko poprzez zapłatę. Zgodnie z 453 k.c.: jeżeli dłużnik działając w celu zwolnienia się z zobowiązania, za zgodą wierzyciela spełnia inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Jeżeli przedmiot świadczenia ma wady (fizyczne, prawne), dłużnika odpowiada wobec wierzyciela według przepisów dotyczących rękojmi przy sprzedaży. „Skuteczność tak powziętego porozumienia, co do tego, że w miejsce dotychczasowego świadczenia dłużnik zaofiaruje inne świadczenie, a wierzyciel to świadczenie przyjmie, oparta jest na ogólnych wymaganiach, jakie są stawiane dla ważności umów”[1]. „Zgoda stron może tu być w zasadzie wyrażona przez każde zachowanie się stron, z którego wynika, nawet w sposób dorozumiany, zamiar umorzenia zobowiązania dotychczasowego. Świadczenie w miejsce wykonania może być dokonywane w ramach wszelkiego typu zobowiązań o charakterze cywilnoprawnym, a więc wynikających z czynności prawnych, w tym również jednostronnych czynności prawnych, z deliktów, z bezpodstawnego wzbogacenia, a także innych źródeł, których katalog jest otwarty”[2].

Umorzenie wierzytelności ma miejsce również gdy zachodzi przedawnienie. Jest to ustawowa instytucja, która ogranicza w czasie możliwość dochodzenia roszczenia. Przedawnienie zostało uregulowane w art. 117 – 125 k.c. W reżimie przepisów Kodeksu cywilnego umorzeniu podlegają jedynie roszczenia majątkowe. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi sześć lat, a w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. 

Kolejny sposób umarzania wierzytelności to potrącenie wierzytelności. Zgodnie z art. 498 k.c. „gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym”. Innymi słowy: jeżeli dwie osoby zawarły pomiędzy sobą wzajemnie umowy pożyczki, są dla siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami. Wierzytelności mogą umorzyć poprzez potrącenie.

Ustawodawca ograniczył umarzanie w art. 504 k.c. w ten sposób, że zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza możliwość umorzenia jej przez potrącenie, gdy dłużnik stał się wierzycielem swojego wierzyciela po dokonaniu zajęcia albo gdy wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, ale później niż wierzytelność zajęto.  

 

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.)

Źródła:

  1. [1] J. Dąbrowa (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 852
  2. [2]  P. Drapała, Świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum), PiP 2003, z. 12, s. 28

Zobacz także: