Finansowanie wyposażenia przedsiębiorstwa

W tej poradzie znajdziesz wskazanie i omówienie form nabywania wyposażania swojego przedsiębiorstwa, zarówno w zakresie tzw. administracyjnym, jak i w przedmioty i narzędzia służące konkretnej działalności gospodarczej. Wskazane są tu przesłanki, którymi powinieneś się kierować wybierając nabycie wyposażenia za środki pieniężne pochodzące z kredytu bądź leasing, najem ruchomości, dzierżawę czy wreszcie zakup na raty urządzeń, maszyn, środków transportu, sprzętu komputerowego czy choćby regałów lub lad chłodniczych dla Twojego zakładu.

W związku z potrzebą wyposażenia swojego zakładu, biura, restauracji, kawiarni, warsztatu, sklepu itp. przedsiębiorca może skorzystać z różnych form uzyskania wyposażenia, narzędzi, urządzeń, czy środka transportu dla swojego przedsiębiorstwa.

Standardowo kupujemy wyposażenie za środki własne bądź finansując kredytem inwestycyjnym. Często stosuje się sprzedaż na raty, lub zapłatę ceny w ratach (patrz formy sprzedaży). Istnieją także formy, w których nie musimy stawać się właścicielami wyposażenia i finansować ich z zysku lub środków własnych. Chodzi tu o takie uzyskanie posiadania i korzystania, przy których koszty korzystania mogą zaliczać do kosztów uzyskania przychodu.

KREDYT Z PRZEWŁASZCZENIEM

Kredyt z przewłaszczeniem na zabezpieczenie

Przedsiębiorcy często korzystają z kredytu bankowego celem sfinansowania nabycia wyposażenia firmy. W przypadku zaciągania kredytu w banku, znajdą zastosowanie przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, a w szczególności art. 69 ust. 1; przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt. 6) Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać sposób zabezpieczenia spłaty kredytu.

 

Strony umowy kredytu bankowego

W przypadku umowy kredytu kredytodawcą może być tylko i wyłącznie instytucja upoważniona przez prawo do zawierania umów kredytu (art. 5 ust. 1 pkt. 3) w zw. z art. 5 ust. 5 Prawa bankowego); najczęściej jest to bank (krajowy lub zagraniczny) lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa.

 

Przedmiot umowy i jej treść

Zgodnie z art. 69 ust. 2 Prawa bankowego;

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy;

2) kwotę i walutę kredytu;

3) cel, na który kredyt został udzielony;

4) zasady i termin spłaty kredytu;

4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu;

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany;

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu;

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu;

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych;

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje;

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Ze względu na to, że stosowanie wzorców umownych przez banki jest powszechnie przyjęte (art. 384 § 2 zdanie pierwsze kc), wiążą one kredytobiorcę także wtedy, gdy mógł się z łatwością dowiedzieć o jego treści. W tym miejscu na marginesie należy zaznaczyć, iż nie będzie miała ta reguła zastosowania do konsumentów, ponieważ umowa kredytu nie jest powszechnie zawierana w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (art. 384 § 2 zdanie drugie kc).

Należy pamiętać, iż przed zawarciem umowy kredytu bank ma obowiązek dokonać oceny zdolności kredytowej. Zgodnie z art. 70 ust. 1 Prawa bankowego, bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 października 2014 r. I ACa 797/14, Legalis; w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. 2019, poz. 2357) definiującym umowę kredytu ustawodawca wskazuje jedynie, że umowa powinna określać sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, ale sposobu tego nie ustala (art. 69 ust. 2 pkt 6 przedmiotowej ustawy), pozostawiając decyzję w tym przedmiocie każdorazowej ocenie banku.

 

Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Jednym ze sposobów zabezpieczenia kredytu jest przewłaszczenie własności rzeczy na zabezpieczenie. Instytucja przewłaszczenia na zabezpieczenie początkowo znajdowała oparcie wyłącznie w zasadzie swobody umów (art 353¹ k.c.). Na potrzeby obrotu z udziałem banków, wprowadzono instytucję bankowego przewłaszczenia na zabezpieczenie; zgodnie z art. 101 Prawa bankowego;

1. Zabezpieczenie wierzytelności banku może być dokonane w drodze przeniesienia na bank przez dłużnika lub osobę trzecią, do czasu spłaty zadłużenia wraz z należnymi odsetkami i prowizją, prawa własności rzeczy ruchomej lub papierów wartościowych.

2. W przypadku gdy przeniesiona została własność rzeczy określonej co do gatunku lub zbioru rzeczy, dłużnik lub osoba trzecia obowiązani są wyodrębnić i oznaczyć rzecz lub zbiór rzeczy oraz - jeżeli umowa nie stanowi inaczej - prowadzić ewidencję zmian w zakresie przedmiotu przewłaszczenia.

 

Strony umowy

Stronami umowy są bank oraz dłużnik lub osoba trzecia. Nie ma żadnych ograniczeń, co podmiotów mogących być stronami umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Również należy uznać, iż beneficjentem przewłaszczenia może być osoba trzecia np. inny bank niż zawierający umowę^[1].

 

Przedmiot przewłaszczenia

Przedmiotem przewłaszczenia mogą być zbiory rzeczy (np. zespoły środków transportowych, zapasy towarowe, zestawy maszyn, linii produkcyjnych, itp.). Dopuszcza się również jako przedmiot umowy rzeczy przyszłe.

 

Treść umowy

Najczęściej umowa o przewłaszczenie zawierana z bankiem będzie zawierać następujące postanowienia:

1. przeniesienie przez przewłaszczającego na rzecz banku własności rzeczy w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności

2. zobowiązanie banku do korzystania z nabytego prawa w granicach uzasadnionych ustanowionym zabezpieczeniem i zobowiązanie do zwrotnego przeniesienia własności rzeczy, po spłacie zabezpieczonej wierzytelności,

3. klauzula zwrotnego przejścia prawa własności na przewłaszczającego w razie terminowej spłaty zabezpieczonej wierzytelności,

4. zgoda banku na zatrzymanie przedmiotu przewłaszczenia przez przewłaszczającego na podstawie stosunku prawnego określonego przez strony,

5. zgodnie z art. 101 ust. 2 Prawa bankowego, umowa zawiera zobowiązanie (dłużnika) przewłaszczającego do zindywidualizowania rzeczy oznaczonych co do gatunku lub zbioru rzeczy prowadzenia ewidencji zmian w zakresie przedmiotu przewłaszczenia,

6. w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku, przewiduje się uprawnienie przewłaszczającego do zbywania lub przetwarzania rzeczy pod warunkiem zastąpienia tych rzeczy rzeczami nabytymi, a należącymi do tego samego gatunku, tej samej jakości i ilości, a w przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości przewłaszczający zobowiązuje się do nieoddawania przeczy osobom trzecim do używania,

7. strony określają możliwe sposoby skorzystania przez bank z uzyskanego zabezpieczenia i zaliczenia ceny na poczet spłaty wierzytelności^[2].

Nabywanie na własność wyposażenia (w omawianym wypadku finansowane kredytem) ma miejsce przeważnie w przypadku gdy będzie ono przewidziane do eksploatacji w dłuższym czasie – w okresie całkowitego zużycia środka trwałego, a jednocześnie koszt czynszu najmu byłby wyższy niż koszt nabycia i utrzymania wyposażenia stanowiącego własność przedsiębiorcy.

Zabezpieczenie spłaty kredytu w formie przewłaszczenia na zabezpieczenie jest stosunkowo dogodnym dla banku i prostym sposobem zabezpieczenia spłaty wierzytelności, w porównaniu przykładowo z instytucją zastawu uregulowaną w kc, czy zastawu rejestrowego (uregulowanego w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz. U. 2018, poz. 2017);

Nie ma potrzeby nabywania w każdym przypadku własności wyposażenia. Inne formy korzystania z rzeczy znajdą zastosowanie w szczególności gdy korzystanie z nich będzie miało charakter krótkoterminowy, lub będzie się wiązało z koniecznością zapewnienia specjalistycznej konserwacji sprzętu (przykładowo drukarki wielofunkcyjne w biurach nie zawsze stanowią własność przedsiębiorcy, a są przedmiotem najmu, w ramach którego wynajmujący zapewnia utrzymanie rzeczy zgodnie z treścią umowy najmu, art. 662 § 1 kc). Istnieją firmy (przedsiębiorcy), dysponujące ofertą dostawy i wyposażania w oparciu o umowy leasingu, dzierżawy i wynajmu. Każda z umów różni się obowiązkami stron. Wybór konkretnej formy najczęściej uzależniony będzie od zdolności kredytowej, kosztów wiążących się z daną umową, zabezpieczeń, przedmiotu, który ma stanowić wyposażenie przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy zainteresowanego dostawą. Poniżej charakterystyka najczęściej spotykanych umów proponowanych w obrębie usług leasingu.

 

Przedmiot, podmiot i treść leasingu

Stronami tej umowy jest finansujący i korzystający.

Finansujący to: osoba fizyczna, prawna bądź jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, ale posiadająca zdolność prawną, będąca przedsiębiorcą, który w zakresie swojej działalności prowadzi działalność leasingową (nie jest warunkiem koniecznym aby działalność leasingowa była jedynym rodzaj działalności takiego przedsiębiorcy).

Korzystającym może być zarówno przedsiębiorca (osoba fizyczna, prawna bądź jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, ale posiadająca zdolność prawną) jak również osoba fizyczna jako konsument (jeśli umowa nie jest związana bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową takiej osoby).

Przedmiot umowy – Finansujący, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabywa rzecz (umowa leasingu określa zbywcę, od którego finansujący nabędzie przedmiot a także warunki na jakich tego dokona), oddaje korzystającemu do używania albo do używania i pobierania z niej pożytków przez oznaczony czas. Korzystający zobowiązuje się natomiast do zapłaty w ustalonych ratach wynagrodzenia pieniężnego (wynagrodzenie stanowi co najmniej wysokość ceny przedmiotu leasingu lub wynagrodzenie z tytułu nabycia przedmiotu przez finansującego). Leasing regulują co do zasady Prawo zobowiązań w Kodeksie Cywilnym oraz – ze względu na skutki podatkowe - ustawy podatkowe; w szczególności ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tj. Dz.U. 2020 r., poz. 106) albo ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. 2019 poz. 1387). Należy wspomnieć o dwóch ustawach „deregulacyjnych” a mianowicie:

• ustawie z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców
• ustawie z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce

I ustawa deregulacyjna wprowadziła zmiany w prawie podatkowym m. in. w art. 23b ust. 1 pkt. 2) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. 2019, poz. 1387), zgodnie z którymi, opłaty ustalone w umowie leasingu, ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowią przychód finansującego i odpowiednio w przypadku, o którym mowa w pkt 1, koszt uzyskania przychodów korzystającego, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, jeżeli umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, została zawarta na czas oznaczony. To rozwiązanie pozwoliło – pod względem podatkowym – na sięganie po leasing przez konsumentów.

III ustawa deregulacyjna wprowadziła dalsze zmiany; m. in. dopuściła pod względem podatkowym zawarcie umowy leasingu prawa użytkowania wieczystego (art. 23a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. 2019, poz. 1387).

 

Sposób używania (korzystania) i pobierania pożytków z rzeczy przez korzystającego określać powinna umowa leasingu, jeśli nie, powinno dokonywać się to w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu przedmiotu (art. 709 (9) kc). Naruszenie warunków może spowodować wypowiedzenie umowy przez finansującego (art. 709¹¹, 709¹⁵ k.c.).

Ponadto zgodnie z art. 709¹⁰ k.c. korzystający nie może czynić zmian w przedmiocie leasingu bez zgody finansującego. Jeżeli jednak tego dokona, finansujący może żądać usunięcia zmian przez korzystającego pod groźbą wypowiedzenia umowy na podstawie art. 709¹¹ k.c. ze skutkami wynikającymi z art. 709¹⁵ k.c.

W związku z tym, że w umowie leasingu finansowego często przedmiot i zbywca jest określany głównie przez korzystającego, finansujący zwolniony jest wówczas z odpowiedzialności za przydatność danego przedmiotu (art. 709⁸ § 2 k.c.). Zasada ta odróżnia tę umowę od np. umowy najmu.

Odpowiada natomiast wówczas, gdy wady przedmiotu powstały na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi finansujący w czasie, gdy przedmiot znajdował się w jego posiadaniu. Jeśli wady przedmiotu ujawnią się już w trakcie posiadania go, korzystający może żądać stosownego obniżenia rat leasingowych za czas trwania wad. 

Istotnym jest, że jeżeli korzystający otrzyma przedmiot wadliwy, albo jeżeli wady przedmiotu powstaną później, a finansujący nie usunie ich lub nie będzie to możliwe, wówczas korzystający będzie mógł wypowiedzieć umowę leasingu bez zachowania terminów wypowiedzenia (art. 664 § 2 w zw. z art. 709¹⁷ k.c.). Zbywca odpowiada tak jak producent lub sprzedawca za rzeczy sprzedanej.

Spełnienie zobowiązania do wydania rzeczy korzystającemu przez finansującego oznacza przeniesienie jej posiadania na rzecz korzystającego, co daje możliwość faktycznego korzystania z danej rzeczy. Finansujący przekazuje jednocześnie wszelkie dokumenty związane z przedmiotem (odpisy umowy z zbywcą, art. 709⁴k.c.). Nieprzekazanie w/w dokumentów oznacza nienależyte wykonanie zobowiązania przez finansującego i uprawnia korzystającego do wystąpienia z roszczeniem o naprawienia szkody na podstawie art. 471 i nast. k.c.

Zgodnie z art. 709⁸ § 2 z chwilą zawarcia przez finansującego umowy ze zbywcą z mocy ustawy przechodzą na korzystającego uprawnienia z tytułu wad rzeczy przysługujące finansującemu względem zbywcy, z wyjątkiem uprawnienia odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą.

Wprawdzie korzystającemu nie przysługuje bezpośrednio prawo do odstąpienia od umowy ze zbywcą w związku z wadą przedmiotu leasingu, gdyż uprawnienie to przysługuje wyłącznie finansującemu, to korzystający ma jednak wpływ na decyzję finansującego, zastrzegając odpowiedzialność za szkody jeżeli ten nie odstąpi od umowy lub nie wymieni rzeczy na swój rachunek.

Finansujący może bowiem zrealizować prawo do odstąpienia od umowy ze zbywcą w związku z żądaniem korzystającego wymiany rzeczy pod rygorem wypowiedzenia umowy leasingu. Żądanie wiąże finansującego jeżeli jest ono uzasadnione.

Odstąpienie przez finansującego od umowy ze zbywcą oznacza, że umowa leasingu wygasa z mocy prawa (art. 709⁸ § 5 zd. 1 k.c.). Wówczas finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz umowy ze zbywcą. (art. 709⁸ § 5 k.c.)

Oddanie przedmiotu leasingu w używanie– Korzystający nie jest uprawniony do oddawania przedmiotu leasingu w używanie osobie trzeciej bez wyraźnej zgody finansującego. W umowie leasingu może już zostać zamieszczone zastrzeżenie, mówiące o braku zgody na takie działanie. 

Naruszenie obowiązku uzyskania zgody na oddanie przedmiotu w używanie powoduje, że finansujący może skorzystać z prawa wypowiedzenia umowy leasingu (art. 709¹¹ k.c.).

Utrata przedmiotu leasingu – w chwili oddania przedmiotu korzystającemu, nabywa on faktyczne władztwo nad przedmiotem, przy czym właścicielem nadal pozostaje finansujący. Korzystający ponosi ryzyko utraty przedmiotu.

Finansujący ponosi odpowiedzialność w związku z utratą/zniszczeniem przedmiotu leasingu. Ma to miejsce przed momentem wydania przedmiotu korzystającemu. Jeśli dotyczy to rzeczy oznaczonej co do gatunku, finansujący nadal ma obowiązek wydania przedmiotu, natomiast jeśli dotyczy to rzeczy oznaczonej co do tożsamości zastosowanie ma przepis art. 471 kc (odpowiedzialność kontraktowa).

Ubezpieczenie przedmiotu leasingu – kc nie reguluje tego obowiązku, tym samym w razie umówienia się stron lub takiego obowiązku wynikającego z innych szczególnych unormowań (np. oc w przypadku samochodu) co do ubezpieczenia, mogą one określić kto, w jakim zakresie i jaką umowę ubezpieczenia zawrze. W praktyce zdarza się, iż leasingodawca zawiera umowę ubezpieczenia, a jednocześnie obciąża korzystającego (leasingobiorcę) kosztem tego ubezpieczenia. W tym miejscu należy przypomnieć, iż zgodnie wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 17 stycznia 2013 r. wydanym w sprawie C-224/11, w odpowiedzi na pytanie polskiego Naczelnego Sądu Administracyjnego; pkt. 1) usługa ubezpieczenia przedmiotu leasingu i usługa leasingu co do zasady stanowią usługi odrębne i niezależne do celów podatku od wartości dodanej. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w świetle szczególnych okoliczności postępowania głównego dane czynności są w takim stopniu powiązane ze sobą, że należy je traktować jako stanowiące jedną usługę, czy też przeciwnie – stanowią one usługi odrębne. Pkt. 2) Jeżeli leasingodawca ubezpiecza przedmiot leasingu, obciążając dokładnym kosztem tego ubezpieczenia leasingobiorcę, w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym taka czynność stanowi transakcję ubezpieczeniową w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.^[3] Zgodnie z art. 135 ust. 1 lit. A dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r., usługi państwa członkowskie zwalniają od podatku od towarów i usług m. in. transakcje ubezpieczeniowe. Wyrok skutkuje tym, że usługa ubezpieczenia, traktowana samodzielnie, jest zwolniona z podatku od towarów i usług.

Najczęściej tym obowiązkiem obciążany jest korzystający. Jeżeli w świetle umowy ubezpieczenia ubezpieczającym i ubezpieczonym był leasingodawca, a nie leasingobiorca, nie daje to podstaw dla uznania legitymacji czynnej leasingobiorcy w dochodzeniu odszkodowania (tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 4 listopada 2014 r., sygn. akt: I ACa 463/14, Legalis).

Utrzymanie przedmiotu leasingu – Według art. 709⁷ k.c. korzystający jest zobowiązany do utrzymywania w stanie umożliwiającym korzystanie z przedmiotu leasingu. Oznacza to naprawy i konserwację koniecznych do utrzymania w niepogorszonym stanie przez okres leasingu.

W razie powstania potrzeby dokonania istotnej naprawy, korzystający ma obowiązek zawiadomienia finansującego o tym fakcie. Sformułowanie „istotna naprawa” nie jest wprawdzie zdefiniowane, ale przyjmuje się, że taka naprawa wymaga specjalistycznej wiedzy, posiadania odpowiednich kwalifikacji do jej wykonania.

Należy zauważyć, że w razie niedopełnienia tego obowiązku przez korzystającego, finansujący może wypowiedzieć umowę (art. 709¹¹, 709¹⁵ k.c.)

Strony mogą jednak ustalić, że napraw i konserwacji będzie dokonywać osoba (firma) mająca określone kwalifikacje i uprawnienia (autoryzowany serwis). Wówczas korzystający ponosi koszty takiej usługi i nie jest zobligowany do informowania finansującego o potrzebie dokonania naprawy/konserwacji przedmiotu (przeglądu).

Kontrola według art. 709⁷ § 3 k.c. korzystający ma obowiązek umożliwiania finansującemu kontroli przedmiotu w zakresie jego stanu.

Jeśli finansujący stwierdzi, że stan przedmiotu leasingu jest niezadowalający, może on wypowiedzieć umowę w oparciu o art. 709¹¹ k.c.

Wypowiedzenie umowy leasingu – regulują art. 709¹¹ i 709¹⁵ k.c.

W przypadku, gdy korzystający narusza obowiązki zawarte w art. 709⁷ k.c. (utrzymywanie przedmiotu w nienależytym stanie, nie dokonuje konserwacji i napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu w stanie niepogorszonym), narusza obowiązek prawidłowego używania/korzystania z przedmiotu (art. 709⁹ k.c.), dokonuje zmian wymagających zgody finansującego bez jej uzyskania (art. 709¹⁰ k.c.), oddaje przedmiot w używanie osobie trzeciej bez zgody finansującego (art. 709¹² k.c.) lub dopuszcza się zwłoki w spłacie rat mimo wezwania i wyznaczenia dodatkowego terminu (art. 709¹³ § 2 k.c.). Finansujący uprawniony jest do wypowiedzenia umowy leasingu po uprzednim upomnieniu pisemnym korzystającego. Jeżeli korzystający w dalszym ciągu będzie dopuszczał się naruszeń finansujący może skorzystać ze wskazanego uprawnienia.

Wypowiedzenie może nastąpić ze skutkiem natychmiastowym, jednakże strony mogą w umowie uzgodnić konkretny termin (art. 709¹¹ k.c.).

Konsekwencją wypowiedzenia umowy leasingu jest to, że finansujący może zażądać od korzystającego natychmiastowej spłaty wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązaniem umowy (art. 709¹⁵ k.c.). W tym miejscu należy przypomnieć, iż obowiązek pomniejszenia wysokości przewidzianych w umowie leasingu a nie zapłaconych rat o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązaniem umowy, nie obejmuje rat wymagalnych przed rozwiązaniem umowy (art. 709¹⁵ k.c.) zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej (trzech sędziów) z dnia 16 września 2015 r., sygn akt: III CZP 52/15. Legalis.

Żądanie natychmiastowej spłaty oznacza, że powinna ona nastąpić tego samego dnia, chyba że finansujący wyznaczy inny termin. Roszczenie staje się wymagalne dnia następnego po zgłoszeniu żądania, natomiast ulega przedawnieniu z upływem lat trzech (art. 118 kc). Bieg terminuprzedawnienia rozpoczyna się w dniu następnym po zgłoszeniu żądania albo z upływem wskazanego terminu płatności.

Leasing finansowy i operacyjny – rozwiązania podatkowe

Artykuł Ogólna definicja umowy leasingu zgodnie z art. 709 (1) k.c. oznacza, że przez umowę leasingu Finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego Zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz Korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a Korzystający zobowiązuje się zapłacić Finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy.

Pobierz dokument

Utrata przedmiotu leasingu

W razie utraty lub zniszczenia przedmiotu (w stopniu uniemożliwiającym korzystania z niego) Korzystający ma obowiązek zawiadomienia finansującego o tym fakcie bez zbędnej zwłoki.

Konsekwencją utraty/zniszczenia przedmiotu jest wygaśnięcie umowy leasingu i obowiązek natychmiastowej jednak tylko na żądanie finansującego spłaty, pozostałych rat.

(wyrok SA w Warszawie z dnia 19 listopada 2008 r., I ACa 642/08)

Roszczenie finansującego przedawnia się z upływem 3 lat od dnia wygaśnięcia umowy leasingu (art. 118 i 120 kc). Warto zatem pamiętać o udokumentowaniu zgłoszenia o utracie/zniszczeniu przedmiotu.

 

Forma umowy

Umowa leasingu wymaga formy szczególnej pod rygorem nieważności. Zgodnie z art. 709² k.c. umowę taką należy sporządzić w formie pisemnej.

 

Wydanie przedmiotu umowy

Strony określają w umowie czas i miejsce wydania przedmiotu leasingu.

Jeśli elementy te nie będą sprecyzowane umową, wówczas zastosowanie mają ogólne zasady określone w art. 454 i 455 kc, co oznacza, że przedmiot powinien być wydany w siedzibie finansującego, niezwłocznie po dokonaniu wezwania do wydania przedmiotu.

Warto zaznaczyć, że:

• finansujący może ustalić
• przedmiot umowy będzie dostarczony przez nabywcę, oznacza to jednak, że za niewykonanie, nienależyte wykonanie lub zaniechanie dostawy rzeczy odpowiada tak jak za swoje własne (art. 474 kc).

Wynagrodzenie - Korzystający zobowiązany jest do zapłaty w ustalonych ratach wynagrodzenia pieniężnego (wynagrodzenie stanowi co najmniej wysokość ceny przedmiotu leasingu lub wynagrodzenia z tytułu nabycia przedmiotu przez finansującego) w terminach umownych (z dołu lub z góry, miesięcznie lub kwartalnie).

Zgodnie z art. 709 ³ k.c. w przypadku, gdy nie dojdzie do wydania przedmiotu z winy finansującego, korzystający nie jest wówczas zobowiązany do płacenia uzgodnionych rat. Ponadto korzystający może wyznaczyć finansującemu dodatkowy termin na dostarczenie przedmiotu z zastrzeżeniem, że jeżeli tego nie dokona odstąpi od umowy. W takim przypadku może również żądać wykonania umowy a także naprawienia szkody wynikłej w związku z opóźnieniem (art. 491 k.c.).

Jeśli niedostarczenie przedmiotu zostało spowodowane okolicznościami, za które finansujący nie odpowiada, nie miał na nie wpływu - korzystający jest zwolniony z płacenia rat, natomiast finansujący nie będzie odpowiedzialny za niewykonanie lub nienależyte zobowiązania.

Wynagrodzenie pieniężne jest ustalane w umowie w formie rat płatnych w umówionych terminach. Zgodnie z art. 709¹³ k.c., jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości. Niezrealizowanie tej czynności przez korzystającego, grozi wypowiedzeniem umowy leasingu, co pociąga za sobą obowiązek natychmiastowej spłaty również pozostałych rat.

Inne formy leasingu

Leasing z opcją wykupu – istnieje możliwość uregulowania przeniesienia własności przedmiotu leasingu na korzystającego po upływie oznaczonego czasu. Tego typu zastrzeżenie może być zawarte w umowie leasingu bądź w osobnym porozumieniu. Przeniesienie własności przedmiotu leasingu jest czynnością prawną o charakterze nieodpłatnym, oznacza to, że nie wiąże się to z dodatkowym wynagrodzeniem, ale jest ono niejako wliczone we wcześniej uzgodnione wynagrodzenie od korzystającego.

W razie ustalenia przeniesienia własności przedmiotu leasingu, oznacza powstanie po stronie korzystającego prawa do zgłoszenia żądania w terminie miesiąca od upływu czasu, na jaki umowa leasingu została zawarta lub w też w innym terminie uzgodnionym przez strony (art. 709¹⁶ k.c.).

Należy zauważyć, że termin, zarówno ustawowy (miesięczny) jak i umowny jest terminem o charakterze prekluzyjnym, co oznacza, że po jego upływie żądanie przeniesienia własności przedmiotu leasingu wygasa. Korzystający może w trybie art. 64 kc doprowadzić do złożenia przez finansującego stosownego oświadczenia woli o rozporządzeniu własnością rzeczy. Należy pamiętać o zachowaniu formy aktu notarialnego, jeżeli przedmiotem leasingu miałaby być nieruchomość.

Zawarcie umowy leasingu, biorąc pod uwagę stronę finansową wydaje się korzystne ze względu na płatność wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a nie ceny w ratach (sprzedaż na raty), zwłaszcza w przypadku z opcją wykupu. Tylko do zapłaty przez korzystającego rat przed terminem płatności stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży na raty (art. 585 kc), czyli odliczyć kwotę stopy procentowej dla kredytów NBP.

Istnieją jednak elementy umowy (prawa i obowiązki finansującego), które wydają się mniej korzystne niż zawarte w innego rodzaju umów mające za przedmiot używanie rzeczy.

Trzeba zauważyć, że finansujący nie ma obowiązku zapewnienia tzw. używalności rzeczy, czyli utrzymywania jej w stanie umożliwiającym normalne, gospodarcze jej używanie, w związku z tym nie ponosi również odpowiedzialności za jej przydatność do użytku.

Naruszenie umowy leasingowej (np. opóźnienia w zapłacie kolejnych rat, pogorszenie stanu rzeczy, rozporządzanie rzeczą bez zgody finansującego,) pociąga bardzo surowe konsekwencje, łącznie z prawem finansującego do rozwiązania umowy.

Ponadto w związku z tym, że przedmiot leasingu pozostaje własnością finansującego, oznacza to, że w razie upadłości firmy leasingowej, przedmiot leasingu może zostać przejęty przez syndyka, a dalej przez wierzycieli finansującego lub sprzedany, a korzystający nie będzie mógł wykonać opcji przejęcie praw własności przewidzianej w umowie leasingu. W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tj. Dz. U. 2019, poz. 498) w przypadku ogłoszenia upadłości korzystającego z rzeczy na podstawie umowy leasingu syndyk może, za zgodą sędziego-komisarza, odstąpić z dniem ogłoszenia upadłości od umowy leasingu.

Zgodnie z art. 693 kc, przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju, może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków (patrz też umowa dzierżawy).

Forma zawarcia umowy – zawarcie umowy w formie pisemnej nie jest konieczne. Jednakże w razie niezachowania tej formy, umowę poczytuje się za zawartą na czas nie oznaczony. Pisemność jest niezbędna dla celów dowodowych i rachunkowych. W wyroku z dnia 25 września 2013 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku, sygn. akt: III AUa 41/13, Legalis, zauważył, iż w przepisach kc o dzierżawie (art. 693-709 kc) ustawodawca nie odniósł się do zagadnienia formy prawnej umowy dzierżawy. Forma prawna umowy dzierżawy wynika z przepisów ogólnych kodeksu cywilnego (art. 73 i n. kc) i przepisów o najmie stosowanych odpowiednio (art. 660 kc w zw. z art. 694 kc). Wskazana w art. 660 kc forma pisemna ma charakter formy ad eventum (dla celów dowodowych), w związku z tym jej niezachowanie pociąga za sobą przewidziane w art. 660 kc konsekwencje dla czynności prawnej, w postaci przyjęcia, że umowa została zawarta na czas nieoznaczony. Na okoliczność zawarcia umowy dzierżawy, dopuszczalny jest w wypadku formy ze skutkami ad eventum dowód ze świadków i przesłuchania stron. Zawarcie umowy dzierżawy w formie ustnej nie powoduje jej nieważności.

Dzierżawca – używa i pobiera pożytki z wydzierżawionej rzeczy i płaci umówiony czynsz

Wydzierżawiający – właściciel lub samoistny posiadacz, który faktycznie włada rzeczą i zapewnia dzierżawcy możliwość korzystania i czerpania pożytków z przedmiotu dzierżawy przez wydanie do posiadania zależnego.

Przedmiot dzierżawy – rzecz (np maszyny, urządzenia, transport, serwer komputerowy^[4]), nieruchomość, prawa majątkowe (np prawo do patentu, wzoru użytkowego), zespół zorganizowanych praw majątkowych (np przedsiębiorstwo). Jak wynika z uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 lipca 2010 r., sygn. akt: III SA/Wa 25/10, Legalis, strona internetowa, jako, iż nie jest rzeczą, nie może być przedmiotem dzierżawy.

Przedmiot dzierżawy oddawany jest dzierżawcy do jego używania i pobierania z niej pożytków, czyli czerpania korzyści w naturze, pieniężnych lub prawnych z rzeczy lub prawa.

Czynsz – obowiązkiem dzierżawcy jest zapłata umówionego czynszu.

(Wyrok SN z dnia 8 maja 2001 r., IV CKN 357/00 – nie istnieje możliwość ukształtowania umowy w taki sposób, aby dzierżawca był zwolniony z obowiązku uiszczania czynszu).

Najczęściej czynsz określany jest jako świadczenie stałe, wyrażone w pieniądzu.

Kodeksowe uregulowania w kwestii czynszu pozostawiają pełną swobodę w (jego) ustalaniu wysokości i częstotliwości wpłaty. Jeżeli nie ustalono terminów wpłat, przyjmuje się terminy zwyczajowo przyjęte, a w baraku takiego zwyczaju – półrocznie z dołu.

Obniżenie czynszu – jest możliwe w wypadku wystąpienia wad w dzierżawionej rzeczy lub prawie, które powodują zmniejszoną jej użyteczność. Warunkiem jest również to aby wada nie była zawiniona przez dzierżawcę, a on nie wiedział biorąc przedmiot dzierżawy w posiadanie i nie mógł z łatwością się o niej dowiedzieć i zgłosić jako wadę jawną.

Zwłoka w spłacie czynszu – Zgodnie z art. 703 kc, jeżeli dzierżawca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a w wypadku gdy czynsz jest płatny rocznie, jeżeli dopuszcza się zwłoki z zapłatą ponad trzy miesiące, wydzierżawiający może dzierżawę wypowiedzieć bez zachowania terminu wypowiedzenia. Jednakże wydzierżawiający powinien wcześniej uprzedzić dzierżawcę o zamiarze wypowiedzenia udzielając mu dodatkowego trzymiesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu.

Forma wypowiedzenia może mieć formę dowolną.

Naprawa rzeczy – jeżeli rzecz wymaga naprawy, nie nadaje się do użytku, dzierżawca może wyznaczyć wydzierżawiającemu termin do dokonania napraw. W razie braku reakcji, dzierżawca może dokonać naprawy na koszt wydzierżawiającego. Ponadto za czas występowania wady dzierżawca może żądać obniżenia czynszu. Natomiast w razie, gdyby usunięcie wady nie było możliwe, dzierżawca ma prawo wypowiedzieć umowę bez zachowania terminów wypowiedzenia (art. 664 § 2 kc)

Wykonywanie dzierżawy - Zgodnie z art. 696 kc dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki (zawodową staranności).

Dzierżawca nie może zmieniać przeznaczenia rzeczy bez zgody wydzierżawiającego. Przez taką zmianę należy rozumieć zmianę, która uniemożliwia lub utrudnia używanie rzeczy do celów pierwotnie przyjętych.

Jeżeli dzierżawca dokona zmiany bez wymaganej zgody, wydzierżawiającemu przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym (art. 667 § 2 kc).

Naprawa rzeczy dzierżawionej - dokonywanie napraw doraźnych, bieżące remonty mające na celu zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie niepogorszonym należą do dzierżawcy. Działania te powinny wynikać z normalnego, przeciętnego zużycia rzeczy dzierżawionej

Poddzierżawa – oddanie rzeczy osobie trzeciej do bezpłatnego używania lub poddzierżawa możliwa jest wyłącznie za zgodą wydzierżawiającego (art. 698 kc). Zgoda taka może być wyrażona przed zawarciem umowy poddzierżawy lub oddania rzeczy do bezpłatnego używania jak również po zawarciu takich umów. Zgoda wydzierżawiającego powinna być wyrażona w formie takiej, w której została zawarta umowa dzierżawy (pisemna zwykłą, notarialne poświadczenia podpisów, akt notarialny).

Terminy wypowiedzenia umowy - termin wypowiedzenia określają strony umowy, w przypadku braku takiego uregulowania dzierżawę można wypowiedzieć na sześć miesięcy naprzód przed upływem roku dzierżawnego (art. 704 kc). Oznacza to, że umowa wygasa z końcem roku, tj. 31 XII.

Zwrot rzeczy po zakończeniu dzierżawy (art. 705 kc) – po zakończeniu dzierżawy dzierżawca jest obowiązany do zwrotu przedmiotu w stanie nie pogorszonym, nadającym się obiektywnie do dalszej eksploatacji. Ewentualnymi zmianami w rzeczy mogą być te, które wynikają ze zwyczajnego używania rzeczy i upływu czasu.

Wydzierżawiający, w terminie roku od dnia zwrotu dochodzić może naprawienia szkody wyrządzonej przez dzierżawcę.

Dzierżawca natomiast w tym samym czasie uprawniony jest do dochodzenia roszczeń z zwrot nakładów lub zapłatę równowartości (za przysporzenie, wzbogacenie, a nie za nakłady, które jedynie wymagane są w ramach prawidłowej eksploatacji).W tym miejscu należy przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 14 października 2015 r., sygn. akt: V CSK 739/14 (Legalis):

1. Zwrot rzeczy polega na przekazaniu jej wynajmującemu (wydzierżawiającemu) w taki sposób, aby był świadom, iż rzecz zostaje mu oddana do dyspozycji z uwagi na zakończenie się stosunku najmu (dzierżawy) i miał zapewniony swobodny dostęp i możliwość sprawdzenia jej stanu.

2. Zwrot rzeczy musi być czynnością jednoznaczną także dla posiadacza oddającego rzecz, ze względu na krótki termin przedawnienia wzajemnych roszczeń przewidzianych w tym przepisie. Jeżeli do zwrotu rzeczy w takim rozumieniu nie doszło, roszczenie o zwrot nakładów przedawnia się według zasad ogólnych.

W odróżnieniu od np. umowy leasingu wydzierżawiający odpowiada za użyteczność oddanej rzeczy (dokonywanie napraw). Za czas nieprzydatności rzeczy dzierżawca może ponadto żądać obniżenia czynszu za ten czas.

Konsekwencją opóźnienia zapłaty czynszu nie jest możliwość natychmiastowego wypowiedzenia umowy, wydzierżawiający jest bowiem zobligowany do wyznaczenia dodatkowego terminu płatności.

W odróżnieniu od innych umów, na podstawie tej umowy, możliwe jest wydzierżawienie również praw majątkowych (autorskich, przemysłowych i szczególnych jak np. informacji geologicznej).

 

NAJEM RUCHOMOŚCI CELEM WYPOSAŻENIA FIRMY, A WYPOŻYCZANIE (POŻYCZENIE)

Umowa najmu – Zgodnie z art. 659 kc, przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz (patrz też umowa najmu).

Forma zawarcia umowy – dowolna, jednak dla celów dowodowych i rachunkowych musi być pisemna lub w formacie cyfrowym z autoryzowanym podpisem.

Wynajmujący - osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, wynajmujący nie musi być właścicielem rzeczy oddawanej w najem (może być dzierżawcą).

Czynsz – według NSA umówiony czynsz to konieczny element umowy najmu (wyrok z dnia 26 czerwca 2002 r., III S.A. 3354/00), podobnie wniosek zawarty jest również w wyroku SN z dnia 5 września 1946 r., C III 217/46)

Przedmiot najmu - przedmiotem najmu mogą być zarówno wyposażenie, narzędzia i inne ruchomości jak i nieruchomości, środki transportu, ustawodawca nie przewiduje natomiast możliwości najmu praw, co możliwe jest w przypadku np dzierżawy.

Wynajmujący w przypadku umowy najmu ma obowiązek zapewnienia właściwego stanu rzeczy, tak, by była ona zdatna do umówionego użytku.

Gwarancja w leasingu

Artykuł Zgodnie z art. 709 (8) § 2 k.c. z chwilą zawarcia przez Finansującego umowy ze Zbywcą z mocy ustawy przechodzą na Korzystającego uprawnienia z tytułu wad rzeczy, przysługujące Finansującemu względem Zbywcy, z wyjątkiem uprawnienia odstąpienia przez finansującego od umowy ze Zbywcą. Niezależnie od cytowanego wyżej przepisu, zgodnie z art. 709 (4) § 3 k.c., Finansujący obowiązany jest wydać Korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy ze zbywcą lub odpisy innych posiadanych dokumentów dotyczących tej umowy, w sz

Pobierz dokument

Wypowiedzenie najmu – w przypadku zawarcia umowy, gdy czas jej nie jest oznaczony, strony mogą wypowiedzieć umowę z zachowaniem terminów, które wcześniej określiły a jeśli tego nie uczyniły – w terminach ustawowo oznaczonych. Zgodnie z art. 673 § 2 kc ustawowe terminy wypowiedzenia najmu są następujące: gdy czynsz jest płatny w odstępach czasu dłuższych niż miesiąc, najem można wypowiedzieć najpóźniej na trzy miesiące naprzód ze skutkiem na koniec kwartału kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny miesięcznie – na miesiąc naprzód ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny w krótszych odstępach czasu – na trzy dni naprzód; gdy czas najmu jest oznaczony w dniach i praktycznie krótszy niż tydzień – na jeden dzień naprzód.

W przypadku, gdy umowa została zawarta na czas oznaczony, strony mogą wypowiedzieć najem tylko w wypadkach określonych w umowie.

Wysokość czynszu jak i terminy jego płatności w przypadku umowy najmu są elementem negocjowanym przez strony. Jeżeli nie zostanie uregulowana częstotliwość wpłat zgodnie z art. 669 § 2 kc czynsz powinien być płacony z góry, gdy najem ma trwać nie dłużej niż miesiąc - za czas najmu, a gdy najem ma trwać dłużej niż miesiąc albo gdy umowa była zawarta na czas nie oznaczony – miesięcznie, do dziesiątego dnia miesiąca za bieżący miesiąc najmu.

Popularne „wypożyczanie” to najczęściej jednak najem, ten może być też rzeczywiście pożyczką rzeczy opartą na przepisach K. c. o pożyczce (czyli Tytuł XIX, przepisy 720 – 724 K. c.). Ze względu na to, że umowa jest zawierana między przedsiębiorcami, to będzie miała charakter odpłatny.

--

^[1] (System Prawa Prywatnego, wyd. 2, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, pod red. M. Katnera, M. Bączyk, M. Romanowski, komentarz do art. 101 Prawa bankowego, Legalis)

^[2] (System Prawa Prywatnego, wyd. 2, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, pod red. M. Katnera, M. Bączyk, M. Romanowski, komentarz do art. 101 Prawa bankowego, Legalis)

^[3] Strona Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, data wyświetlenia: 12 lutego 2016 r., http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=132522&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=2118967

^[4] Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, P. Machnikowskiego, 2016 r., Legalis, komentarz do art. 693 Kc.